Rehber | Kategoriler | Konular
YARI öMüR
Alm. Halbwertszeit (f), Fr. Moitié (f), İng. Half life. Radyoaktif bir maddedeki atom çekirdeklerinin yarısının bozunması için gereken zaman aralığı. Yarılanma süresi de denir. Yarı ömür, radyoaktif bir maddedeki bozunum hızının yarıya düşmesi için gerekli süre olarak da tanımlanır.
Bir atomdaki proton ve nötron sayılarındaki farklılıklar atoma kararlı veya kararsız olarak vasıf kazandırır. Proton ile nötron arasındaki sayı farkı fazla ise atom kararsızdır. Kararsız atom tabiatta dâimâ kararlı atoma dönüşür.
Atomların kararlı durumdan nasıl kararsız duruma geçtiği, ilâhi bir sırdır. Dünyâ yaratıldığı vakit kararsız olarak meydana gelmiş olan birçok madde bozunarak devamlı daha basit bir maddeye dönüşmüştür. Meselâ 92U238 radyoaktif maddesinin yarılanma zamânı 4,5x109 sene olup, dünyânın ömrü 5 trilyon sene kabul edilse, daha yarısının ilk yaratıldığı gibi durmakta olduğu anlaşılır.
Yarılanma süresi birkaç milyon sene olan radyoaktif çekirdekler olduğu gibi, sâniyenin trilyonlarda biri kadar olan çekirdekler de vardır. Meselâ radyoaktif karbonun:
6C14 - 7N14 + -1ß
şeklindeki bozunma tepkimesinin yarılanma süresi 5580 senedir. Yâni herhangi bir cisimde bulunan radyoaktif karbon miktarı 5580 yıl sonra yarıya, 11.160 yıl sonra da tekrar yarıya (yâni çeyreğine) düşer. (Bkz. Radyoaktif Karbon)
Yarılanma süresi kararsız çekirdeklerin ve bozunmanın türüne bağlı olarak değişir. Meselâ alfa ve beta bozunumları gamma bozunumuna nispetle daha yavaş olan bir süreçtir. Beta bozunumunda yarı ömürler genellikle 10-2 saniyenin üstünde, alfa bozunumunda ise 10-6 saniyenin üstündedir. Gamma bozunumunda ise bâzan ölçülemeyecek kadar kısadır (10-14 saniye gibi) (Bkz. Radyoaktivite).
Yarılanma süresi kavramı, zamana bağlı başka süreçlere ilişkin olarak da tanımlanır. Meselâ bir ilâcın yarılanma süresi, vücuttaki ilâcın belli bir andaki miktarının yarısının vücuttan dışarı atılması için gereken süre olarak tanımlanır. Kimyasal kinetikte bir kimyasal tepkimenin yarılanma süresi, tepkimenin sona ermesine kadar geçecek sürenin yarısına eşittir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.