Rehber | Kategoriler | Konular
TEKERLEME
Alm. Wortsbpiel (n), Kalauer (m), Fr. Calembour (m); repartie, réplique (f), İng.Jingle; pun. Söz, kelime ve ses benzerliğinden faydalanılarak söylenen, kısa, hoş cümlecikler. Bâzı yörelerde halk âşıklarının karşılıklı atışmaları, verilen bâzı hazır cevaplar da tekerleme şeklindedir. Tekerlemeler; söz cambazlığı ve hayâl mahsulü oldukları için yarı anlamlı veya anlamsız olabilirler. Genellikle masalların başlarında, çocuk oyunlarının aralarında birbirine benzer kelimelerden yapılırlar. ?Bir varmış, iki yokmuş... evvel zaman içinde kalbur saman içinde... vs.? gibi.
Halk Edebiyatı diye isimlendirilen karagöz, ortaoyunu ve meddah hikâyelerinde, çeşitli törenlerde, Kandillerle Ramazan ayının son günlerinde de güzel ve hoş tekerlemeler söylenir. Söyleyenlere dinliyenler tarafından bahşişler verilir.
Tekerlemelerin bilinen çeşitleri şöyle sıralanabilir:
1. Oyun tekerlemeleri: Bunlar genellikle çocuk oyunları arasında yer almaktadır. Oyun kurulurken veya oyunu idâre edecek kişi seçilirken tekerlemeler söylenir. Tekerlemenin son kelimesine isâbet eden şahıs ebe veya oyun idârecisi olur. Buna ayıklama ve gösterme metodu da denmektedir. ?Karga karga gak dedi, çık şu dala bak dedi... Hacı anne kına ezer, ben bilirim kimi sever... Sepet çardakta, gümüş yüzük parmakta...? gibi tekerlemeler oyun tekerlemelerinin bâzılarıdır.
2. Masal tekerlemeleri: Halk masallarında, gerçekçi veya olağanüstü masallarda masalcı; anlatacağı olaya başlamadan önce akla mantığa sığmaz, karmakarışık, birbirine çapraz, şaşırtıcı, ilgi çekici giriş cümleleriyle hâdiseyi kendi başından geçmiş gibi anlatmaya çalışır. Bunlar vezin ve kâfiye kâidelerine uyarak, şiir ve nesir karışımı olarak söylenir: ?Kasap olsam sallayamam satırı, nalbant olsam nallayamam katırı, ne yapalım dost arkadaş hatırı...? misâllerinde olduğu gibi.
3. Söylemesi insanlara zor gelen tekerlemeler: Bunlar insanlar arasında söylenmesi maharet isteyen tekerlemelerdir: ?Kapı gıcırdatıcılardan mısın? Yoksa kıvılcım sıçratıcılardan mısın? Keşkekçi keşkeği kepçelemiş mi, kepçelememiş mi?? gibi tekerlemeler çok yaygındır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.