Rehber | Kategoriler | Konular
YAY
Alm. Feder (f), Fr. Ressort (m), İng. Spring. Belirli bir kuvvet altında bir dereceye kadar büyük elastik şekil değişikliği gösteren, kuvvet kaldırılınca kısmen veya tamâmen eski vaziyetini alan mekanik enerji biriktirme elemanı. Yük altında şekil değişikliği esnâsında yaylar bir deformasyon (şekil değişikliği) enerjisi biriktirirler, boşalma sırasında bu enerjinin büyük bir kısmını geri verirler. Teknolojide yaylar şu maksatlar için kullanılır.
Kuvvet ölçmek; dinamometre ve kantarlarda olduğu gibi. Kuvvet uygulamak veya bir hareketi kontrol etmek. Kavramalarda veya frenlerde kavrama ve fren kuvvetlerini hâsıl etmek. Patlamalı motorlarda subapların kapanmasını temin etmek, kam sisteminde kam ile çubuk arasındaki irtibatı sağlamak vs.
Bâzı sistemlerin frekanslarını değiştirmek. Darbe ile meydana gelen kuvvetlerin şiddetini azaltmak. Taşıt makinalarında olduğu gibi sönümleme görevi yapmak. Biriktirilen enerjiyi bir hareketi meydana getirmek için harcamak, yâni motor görevini yapmak. Mekanik saatlerde olduğu gibi.
Yayların sınıflandırılması:
a) Ana zorlanmaya göre: Burulma, eğilme, çekme ve basma yayları.
b) Yayın dış şekline göre: Silindirik, konik, helisel çubuk, spiral, disk, yaprak, bilezik yaylar.
c) Yay telinin kesitine göre: Dairesel ve dikdörtgen kesitli.
d) Yüklenme şekline göre: Çekme ve basma kuvveti ile zorlanan yaylar.
Teknolojide genellikle birçok yaylardan meydana gelen yay sistemleri kullanılır. Sebebi, kullanma hacimlerinin sınırlı olması tek yaydan daha güçlü olması ve istenen şartların elde edilmesidir.
Prensip olarak sistemin rijitliği yayların bağlanış şekline göre tâyin edilir. Bağlantı şekli paralel veya seri olabilir.
Paralel bağlantıda şekil değişiklikleri birbirine eşittir:
Dytop= Dy1= Dy2=...
Toplam kuvvet ise her bir yayın direnci kuvvetinin toplamına eşittir:
Ftop= F1 + F2 +...
Sistemin yay sâbiti: ktop:
ktop= k1 + k2 + ...'e eşittir.
Yayların seri bağlanması hâlinde:
Ftop= F1= F2=.......
Toplam deformasyon Dytop= Dy1 + Dy2 +...
Yay sâbiti ise 1/kt= 1/k1 + 1/k2 + ... olur.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.