Rehber | Kategoriler | Konular
LiSE
Alm. Gymnasium (n), oberschule (f), Fr. Lycée (m), İng. High school, lycée. Ortaokuldan sonra üç yıllık öğretim yapan ve üniversiteye hazırlayan ortaöğretim kurumu. Eski adı ?idâdî?dir. Sultânî de dendiği olmuştur. Türkiye'de lise, bu adla 1924 târihinde kurulmuştur. Liseye eşdeğer okulların kurulmasına ise 1839'da Sultan İkinci Mahmûd Hanın fermânıyla başlanıp, askerî ve idârî merkezlerden biri olan Bosna'da üç yılı mahallinde olmak üzere, dördüncü yılı İstanbul'da öğretim yapacak idâdîler (lise) açılmıştır (1845). Bundan sonra 1867'de Fransızlar, Osmanlı Devletine müracaat ile, İstanbul'da Fransızca öğretim yapmak üzere, Fransa'nın yardımda bulunacağı bir okul açılmasını teklif etmişlerdir. Bu teklif kabul edilince, Galatasaray Sultânîsi (Bugünkü Galatasaray Lisesi) açılmıştır.
Bu arada yeni çıkarılan ve eğitim alanında yenileşmeyi öngören ?Maârif-i umûmiye? nizâmnâmesinde, orta öğretim kuruluşları, ortaokul karşılığı ?rüşdiye? ve lise karşılığı ?idâdî? ile ?sultânî? adı altında sınıflandırılarak, önce askerî tıbbiye ve harp okullarına öğrenci hazırlayacak idâdîler (liseler) açılmıştır(1869). Aynı yıl, liselerin bütün vilâyet merkezlerinde açılması kararlaştırılmıştır. Rüşdiyeden sonra, üç yıllık öğretim yapan îdâdileri (liseleri) dil ve ırk ayrımı yapmaksızın, bütün Osmanlı tebaasının faydalanabilmesi için ?Mülkî idâdî? adıyla vilâyetlerde faaliyete geçirilmesi ve öğretimin iki dil üzerinden yapılması uygun görülmüştür (1873). Ayrıca Münif Paşanın maârif vekilliği zamanında İstanbul'da kız öğrencilerin okuyacağı idâdî (lise) açılmış ve burada öğretim, Türkçe genel kültür dersleri dışında Fransızca, İngilizce ve Almanca olarak yapılmıştır. Bu okul, iki yıl tedrisât yaptıktan sonra kapatılmıştır. Bu arada bütün vilâyet merkezlerinde, rüştiye ile birlikte yedi yıl, sancaklarda ise rüştiye ile birlikte beş yıl öğretim yapacak idâdîlerin (lise) açılmasına karar verilmiştir. İkinci Meşrutiyet döneminde rüştiyelerin (ortaokul) kaldırılması, idâdîlerde de altı yıl öğrenim yapılması ve öğrenimin de mesleğe yöneltici şekilde olması cihetine gidilmiştir.
Bunlardan başka, Cumhûriyet döneminde de eğitim konusu üzerindeki çalışmalara, ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti zamanında başlanarak 1923 yılında toplanan Birinci Heyet-i İlmiyede bugünkü ortaöğretim sistemi üzerinde durulmuştur. Netice olarak bugün uygulanan temel ilkeler benimsenmiş, Tevhid-i Tedrisât Kânunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra, yeni bir programla, ortaokula dayalı bu kurumlarda, genel kültüre ve akademik bilgiye ağırlık verilmiştir. Bu arada öğrencilerin haftada otuz iki saat ders görmesi kabul edilmiş, okuldan mezun olmak ise, imtihan kaydına bağlanmıştır.
1923-1924 yıllarında Türkiye'de yirmi üç lise vardı. Aynı yıllarda mezun olanların sayısı 189 kişiydi. Sonradan liseler il, ilçe ve bucaklara kadar yayılıp sayıları artmıştır.
1949-1950 ders yılından îtibâren programların ağırlığı ve bu sebepten öğrencilerin iyi yetişemedikleri dikkate alınarak lise öğrenimi dört yıla çıkarılmıştır. Fakat bunun daha sonra mahzurları görülerek, dört yıl sonra tekrar üç yıllık öğrenim sistemine dönülmüştür. Aynı sistem bugün de devâm etmektedir.
1950'den sonra bâzı liselerde yeni öğretim programları uygulanmaya başlandı ve bu liselere Deneme Lisesi adı verildi. 1964'te Ankara'da fen dersleri ağırlıklı program uygulayan bir Fen Lisesi açıldı. Türkçe ve Türk kültürüyle ilgili dersler dışında yabancı dille öğretim yapan ve imtihanla hazırlık sınıfına öğrenci alan Galatasaray ve İstanbul Erkek Liselerini 1955'ten sonra Kadıköy, Maarif, Adana, Ankara, Diyarbakır, Eskişehir, İzmir, Konya ve Samsun kolejleri takib etti. 9 Eylül 1974'te çıkarılan bir genelge ile lise adını alan yabancı dille öğretim yapan devlet okulları 1 Aralık 1975'te Anadolu Lisesi olarak adlandırıldı. Bu okulların hazırlık sınıflarına merkezî sistemle öğrenci alınmaya başlandı. Bu imtihan sistemi daha sonra özel liseleri de içine alacak şekilde genişletildi.
Endüstrinin onarım, bakım ve üretim gibi hizmetlerinde görev alacak bilgili ve beceri sâhibi teknik elemanlar yetiştiren bir kurum olarak, eğitim süreleri ortaokuldan sonra üç yıl olan endüstri meslek liseleri de açılarak faaliyete geçirilmiştir. Bu okulların çeşitli şubeleri vardır. Ayrıca tek gâyeye dönük; yapı, motor, kimyâ, ağaç, metal işleri, tekstil, matbaa, balıkçılık gibi konularda eğitim yapan liseler de açılmıştır. Bunlardan başka ev ekonomisi ve el sanatlarını öğreten kız meslek liseleri, ticâret, turizm, otelcilik ve sekreterlik meslek liseleri, ülkemizde din hizmetlerini görecek kişileri yetiştiren imam hatip liseleri; sağlık memuru, ebe, hemşire, laborant yetiştiren sağlık kolejleri (bunlar ortaokuldan sonra gidilen dört yıllık lisedir), zirâat meslek liseleri, orman okulları (ormanlar için gerekli teknik elemanları yetiştiren ortaokuldan sonra üç yıllık okul) açılmıştır. Bu okulların hepsi 1974 yılında çıkarılan kânunla Meslekî ve Teknik Liseler adı altında toplanmıştır. Adı geçen liselerin açılması ve eleman yetiştirmeleri sebebiyle son yıllarda ülkemizde teknik açıdan gelişme büyük hız kazanmıştır. 1983'e kadar liseler, ortaokulla beraber ortaöğretimin bütününü meydana getirirken, bu târihten sonra Millî Eğitim Temel Kânunu'nda değişiklik yapılarak ortaokullar, ilköğretim kurumları arasında sayılmıştır. (Bkz. Eğitim)
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.