Rehber | Kategoriler | Konular
KAYALAR
Alm. Felsen (m.pl.), Fr. Roches (t.pl.), İng. Rocks. Birbirine yapışma şekli ne olursa olsun muhtelif yer maddelerinin veya minerallerin karışımına verilen ad. Birbirine yapışmamış kum, jeolojik olarak dağınık kaya; birbirine yapışmış kum ise birleşik kayadır.
Jeologlar, litosferin (karalar) içinde yer alan kayaları üç sınıfa ayırmışlardır. Saf, tortu ve metamorfik (başkalaşmış) kayalar.
Saf kayalar mağma olarak da bilinen tam veya yarı erimiş kayaların kristal olmuş şeklidir. Tortu kayaları atmosfer ve hidrosferin (sular) litosferde yapmış olduğu aşındırmaların neticesi yapışık veya yarı yapışık olarak şekillenir. Metamorfik kayaların meydana gelişi daha değişiktir. Yer kabuğunun derinliklerinde yüksek hareket ve basınç altında orijinalleşmiş metamorfik kayaların kimyâsal kristal yapılarında da değişiklik meydana gelmiştir.
Kayalar, minerallerden, kimyâsal bileşiklerden meydana gelir. En sık rastlanan bileşikler sıraile silikatlar, oksitler, karbonatlar ve sülfürlerdir. Silikatlar üç cinstir; Feldispatlar CaAl2Si2O8, NaAlSi3O8; piroksenler Ca (SiO3)2, Mg(SiO3)2, Fe(SiO3)2; olivinler Mg2SiO4, Fe2SiO4. Diğer silikatlar ise Mikalar ve balçıksı minerallerden kaolindir. Mikalar arasında en çok biotit ve muskovit fazlaca bulunur. Oksitler arasında en çok rastlanan kuartz (SiO2), manetit (Fe3O4), hematit (Fe2O3), kromit (FeCr2O4) gibi oksitlerdir. Kalsiyumlar atmosfer ve hidrosferin yer kabuğunda sonradan meydana getirdiği bileşiklerdir. Calsit (CaCo3), dolomit (CaMg (Co3)2) kalsiyumlara misâldir. Sülfürlerden en çok bulunanlar pirit (FeS2), kalkopirit (CuFeS2), kalkosit (Cu2S)'tir.
Yer kabuğunda milyonlarca sene süren değişikliklerle kayaların meydana gelişi diyagram olarak gösterilmiştir. Kayaların meydana gelişi ile ilgili süreler sâbit değildir.
Bâzı kayalar tam şeklini alamamış, değişme süresi devam etmektedir. Değişme şartları; erime, kristalleşme, hava ve suyun etkileri, kimyâsal çökelmeler, organik artıklar, birleşme, ısı ve basınçtır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.