Rehber | Kategoriler | Konular
SERBEST CUMHuRiYET FIRKASI
Cumhûriyet döneminde CHP'ye muhâlefet için kurulan ikinci siyâsî parti. Cumhûriyetin kuruluşundan îtibâren, İktidar partisi olan Cumhûriyet Halk Fırkasına karşı Fırka içinden ve dışından muhâlefet gittikçe artıyordu. Gelişen muhâlefet hareketinin resmîleştirilmesi ve yeni kurulan rejim doğrultusunda kanalize edilmesi için Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in direktifiyle yeni bir parti kurulması kararlaştırıldı. Eski başbakanlardan ve o sırada Paris büyükelçisi olan, Ali Fethi (Okyar) Beyin başkanlığında 12 Ağustos 1930'da Serbest Cumhûriyet Fırkası kuruldu. Partinin kurucuları arasında hepsi milletvekili olan; Nuri (Conker) Bey, Senih (Hızıroğlu) Bey, Tahsin (Uzer) Bey, Mehmed Emin (Yurdakul) Bey, Nakiyeddin (Yücekök) Bey, İbrâhim (Dalkılıç) Bey, Refik İsmail (Kakmacı) Bey, Süreyya (İlmen) Paşa, Ali Haydar (Yuluğ) Bey ve Ahmed (Ağaoğlu) Bey gibi kimseler yer aldı. Yapılan vazîfe dağılımında genel başkanlığa Ali Fethi Bey, genel sekreterliğe de Nuri Bey getirildi.
Serbest Cumhûriyet Fırkasının proğramında, Cumhûriyetçilik, milliyetçilik ve lâiklik ilkelerine bağlı kalınacağı, ekonomik konularda ise sürekli devlet müdâhalesine karşı çıkılarak yabancı sermâyenin ülkeye girmesinin özendirileceği belirtiliyordu. Programda, idârî sahada köklü düzenlemeler yapılması, tek dereceli seçim sistemine geçilmesi öngörülüyordu.
Genel merkezi İstanbul'da bulunan Serbest Cumhûriyet Fırkası, Son Posta ve Yarın gibi gazetelerin de desteğiyle kısa zamanda geniş halk kitlelerince benimsendi.
Başbakan İsmet İnönü'nün İdâresindeki Cumhûriyet Halk Fırkasının uyguladığı baskıcı idâreye ve ekonomik politikalarına yöneltilen tenkitler ve Serbest Cumhûriyet Fırkasının kısa sürede gelişmesi, CHF idârecilerini endişeye sevk etti.
Partinin kurulmasından kısa bir zaman sonra yapılan belediye seçimlerinde, bütün zorluklara rağmen Serbest Cumhûriyet Fırkası bâzı vilâyetlerde seçimi kazandı. Belediye seçimleri sonunda, Ali Fethi Beyin, seçim yolsuzlukları sebebiyle Dâhiliye Vekili (İçişleri Bakanı) Şükrü Kaya hakkında soruşturma açılmasıyla ilgili olarak verdiği önerge TBMM'de büyük gürültülere sebep oldu. Eylül 1930'da Ali Fethi Beyin İzmir gezisi sırasında çıkan olayların ardından, hükûmet Serbest Cumhûriyet Fırkasının çalışmalarını engellemeye başladı. SCF'nin iktidara ancak Cumhurbaşkanıyla çatışarak gelebileceğini kavrayan Ali Fethi Bey bunun çok acı neticeler vereceğini düşündü; ?Bu şerâit (şartlar) içinde muhalif bir fırkanın teşekkülü imkânı yoktur? diyerek arkadaşlarıyla görüştükten sonra partinin fesh edilmesine karar verdi. 17 Kasım 1930'da Dâhiliye Vekâletine başvurarak SCF'nin feshedildiğini açıkladı. Böylece Serbest Cumhûriyet Fırkası yüz gün bile yaşamadan kapatıldı. Aralarında Nuri Bey, Tahsin Bey, Mehmed Emin ve Nakiyeddin Bey gibi partili milletvekillerinin bir kısmı yeniden Cumhûriyet Halk Fırkasına(CHF) döndüler. Böylece güdümlü muhâlefet, güdümlü demokrasi denemesi bir netîce vermedi. Tekrar tek parti uygulamasına geçildi. 1946'ya kadar yeni bir parti kurulamadı.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.