Rehber | Kategoriler | Konular
SaHiBATAOğULLARI
Selçuklu Vezîri Sâhibata Fahreddîn Ali'nin oğulları tarafından Afyon ve çevresinde kurulan beylik.
Vezirliği sırasında Konya, Sivas gibi bâzı şehirlerde büyük hayır müesseseleri yaptırması sebebiyle, Hoca Sâhibata ünvânıyla anılan Fahreddîn Ali, Moğol işgâlinin en zor günlerinde vazife yaptı.
Anadolu'ya hâkim olan Moğollar, kendilerinin rahatı için Türkiye Selçukluları şehzâde ve devlet adamlarının iktidâr ve mevki hırslarını tahrik ederek ikilik çıkarıyorlardı. Sultan Gıyâseddîn İkinci Keyhüsrev'in iki oğlundan her birini, memleketin bir bölümüne sultan yapmışlardı. İkinci İzzeddîn Keykâvus, aleyhteki faâliyetler yüzünden gelen Moğol ordusu önünden İstanbul'a, bilâhare de Kırım'a kaçtı. Bunun üzerine Dördüncü Kılıç Arslan idâreyi tek başına ele geçirdi. Saltanatta hak sâhibi olanları kışkırtmakla da kalmayan Moğollar, küçük rütbedeki devlet adamlarına yüksek makamlar vererek hem onları rahat kullanıyorlar, hem de memleket içinde otorite boşlukları ortaya çıkarıyorlardı. Bu sâyede, Türkiye Selçuklularının devlet adamları ve sultanları, Moğolların oyuncağı ve haraç memurları olmaktan öteye gidemiyorlardı.
Bütün bu olumsuz şartlara rağmen Sâhibata Fahreddîn Ali, memleketin harâb olmaması için elinden gelen gayreti gösterdi. Mümkün olduğunca birliği temin ederek düzeni sağlamaya çalıştı. Selçuklu Devletinin idâresinde söz sâhibi olmak isteyen bâzı hâris devlet adamları, Fahreddîn Ali'nin iki oğluna Kütahya, Sandıklı, Akşehir ve Beyşehir'i iktâ vererek, onları uç beyliğine tâyin etmiş ve Sâhibata'yı kendi taraflarına çekmek istemişlerdi. Fakat çok geçmeden, Vezir Sâhibata'yı, çeşitli plânlar kurarak ve kısa zaman sonra da Kırım'da bulunan Sultan İkinci İzzeddîn Keykâvus'a para yardımı yaptığı gerekçesiyle tutuklatmışlardı. Bu sebeple, daha önce ihsânlarına kavuşmuş olan devlet erkânının çoğu kendisine cephe aldı. Düşmanları güçlü bir râkipten kurtulmuş oldular. Bu sırada Sâhibata'nın cesur bir asker olan oğlu Tâceddîn Hüseyin de hiçbir şeyden haberi yokken tutuklandı. Daha sonra Sâhibata, yargılanmak üzere İlhanlı Sultanı Abaka'nın sarayına gönderildi. Savunmasıyla hayâtını kurtarmasına rağmen, eski mevkiini ele geçiremedi.
Sâhibata, Abaka Hanın yanından ayrılıp Anadolu'ya geri döndükten sonra Konya'daki evine çekilerek, malları ve vakıflarının idâresiyle meşgul oldu. Onu ortadan kaldırmak için can atan düşmanları, özellikle onun büyük servetini ele geçirmeye çalışıyorlardı. Sâhibata'yı rahat bırakmayarak, çeşitli vesîlelerle gayrimenkulüne ve gelir kaynaklarına el atmaya başladılar. Bunun üzerine servetini ve gayrimenkulünü koruyabilmek için eski mevkiine tekrar sâhip olması gerektiğini anlayan Sâhibata, düşmanlarının meşgûliyetinden istifâdeyle Konya'dan ayrılarak muazzam bir servetle, Abaka Hanın yanına gitti. Bir müddet Moğol sarayında kalan Sâhibata, çeşitli hediyelerle İlhanlı beylerini kendi tarafına çekmeye muvaffak oldu.
Üç sene sonra 1275 yılında tekrar Selçuklu Devleti vezîri olarak Anadolu'ya döndü. Bu arada Abaka Han, Sâhibata'nın oğulları Tâceddîn Hüseyin ve Nusreddîn Hasan'ın ellerinden alınan vilâyetlerin kendilerine iâde edilmesini emretti. Muhtemelen Sâhibataoğulları Beyliğinin kuruluşu bundan sonra başlamıştır.
Sâhibata, yeniden vezir olarak vazîfeye başladıktan sonra herkese iyi davrandı, devlet idâresinde çıkması muhtemel karışıklıkları önledi. Bu esnâda İslâm âleminin lideri Türk-Memlûk Sultânı Baybars'ın Anadolu'ya girip Moğolları ağır bir mağlûbiyete uğratmasından faydalanan Karamanoğulları, arâzilerini genişletmeye başladılar. Üzerlerine gönderilen Selçuklu ordularını yenerek, Baybars'ın Anadolu'dan çekilmesinden sonra, Cimrî'yi Selçuklu tahtına geçirdiler. Karamanoğlu Mehmed Bey, Konya halkını zorla Cimrî'ye bîat ettirdi. Durumu öğrenen Sâhibata'nın oğulları Konya'ya yürüdüler. İki ordu, Kozağacı mevkiinde karşılaştı. Muhârebenin en şiddetli ânında Sâhibata'nın büyük oğlu Tâceddîn Hüseyin'in öldürülmesi, Selçuklu kuvvetlerinin bozulmasına sebep oldu. Ayrıca Sâhibata'nın diğer oğlu da öldürüldü.
Tâceddîn Hüseyin ve Nusreddîn Hasan'ın öldürülmeleri üzerine, Sâhibataoğullarının başına Hasan Beyin oğlu Şemseddîn Mehmed Bey geçti. Şemseddîn Mehmed Beyin başa geçmesinden sonra Denizli, Sâhibataoğulları ile Germiyanoğulları arasında nüfûz mücâdelesine sahne oldu. Bu mücâdele yirmi sene kadar sürdü. Nihâyet 1287'de Germiyanoğlu Kumandanı Bozkuş Bahadır, Denizli üzerine yürüdü. Şemseddîn Mehmed Bey bunu önlemek istediyse de giriştiği muhârebede öldürüldü. Bu sırada dedesi Sâhibata, hayattaydı. Şemseddîn'in yerine Karahisar beyi olarak oğlu Nusreddîn Ahmed geçti.
Daha sonra SâhibAta, yeni kuvvetlerle Karamanoğlu Mehmed Bey üzerine yürüdü. Mehmed Bey, Sâhibata'nın geldiğini haber alınca, Konya'ya sığınmak istediyse de, kale kapılarının kapanması üzerine Ermenek taraflarına çekildi. Fakat Sâhibata'nın tâkibinden kurtulamadı. Sonunda bir Moğol ileri karakoluna baskın yapan Mehmed Bey, pusuya düşürülerek, kardeşleri ve amca çocukları ile berâber öldürüldü.
Türk beylerinin mücâdelesinden istifâde eden Moğollar, Müslümanlara çok zulmettiler. Bir taraftan Moğolların Anadolu halkına yaptıkları zulümlere, diğer yandan oğullarının ölümüne çok üzülen Sâhibata, 1288 senesinde vefât etti.
Bu esnâda Karahisar civârını ellerinde bulunduran Sâhibataoğullarının başında Nusreddîn Ahmed Bey vardı. Ahmed Bey, 1314 senesinde beyliklerin İlhanlı Devletine bağlılıklarını kuvvetlendirmek için Anadolu'ya gelen Emîr Çoban'a tâbiyetini arz ederek mevkiini korumaya muvaffak oldu. Germiyanoğlu Beyi Birinci Yâkûb Beyin kızı ile evlendi. İlhanlıların AnadoluVâlisi Emîr Çoban'ın oğlu Tîmûrtaş'ın, Hamidoğlu Dündar Bey ile Eşrefoğlu Süleymân Beyi katledip, Karamanoğlu'nu da zorla itâat altına alması üzerine, SâhibAtaoğulları Beyi Ahmed, kayınpederi Birinci Yâkûb Beye sığındı. Komutanlarından Eretna'yı, Karahisar'ı muhâsara ile vazîfelendiren Tîmûrtaş, bu sırada babası Emîr Çoban'ın İlhanlı Sultanı tarafından öldürülmesi üzerine (1327), kendi âkibetinden korkarak Mısır'a kaçtı. Bu durum üzerine Eretna, Karahisar kuşatmasını kaldırarak Sivas'a döndü. Bu hâdiseden sonra Karahisar'a dönen Nusreddîn Ahmed, Germiyanoğullarının hâkimiyetini tanımak sûretiyle, beyliğinin başında kaldı. Nusreddîn Ahmed'in 1342'den sonra ölümü üzerine ise Sâhibataoğullarına âit topraklar, Germiyanoğullarına katıldı.
Sâhibataoğulları
Tahta Geçiş Târihi
Tâceddîn Hüseyin ve
Nusreddîn Hasan (Müştereken)1275
Şemseddîn Mehmed1277
Nusreddîn Ahmed1287-1341
Germiyanoğulları hâkimiyeti
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.