Rehber | Kategoriler | Konular
PiL
Alm. Batterie (f), Fr. Pile (f), İng. Electric battery, dry cell. Kimyâsal enerjiyi elektrik enerjisine çeviren âlet. Pilleri genel olarak iki ana gruba ayırmak mümkündür. Birincisi içerisindeki kimyâsal enerji tükendiğinde şarj edilemeyen (doldurulamayan) piller ki, bunlar kuru tip pillerdir. Transistörlü radyolarda, teyplerde ve cep fenerlerinde alârm cihazlarında kuru pil kullanılmaktadır. İkinci tip pillerse şarj edilebilirler. Bunlar akümülâtörlerdir. (Bkz. Akümülatör)
Birden çok pilin birbirlerine bağlanmasıyle meydana gelen sistemlere batarya denir. Piller seri olarak, yani bir pilin pozitif (+) kutbu diğer pilin negatif (-) kutbuna bağlanırsa gerilim arttırılmış, pillerin ömrü sâbit tutulmuş olur. Piller paralel olarak, yâni (+) kutuplar (+) larla (-) kutuplar (-) lerle bağlanırsa gerilim sâbit tutulmuş, ancak ömür, pil sayısı kadar arttırılmış olur. Bir metal çubuk, asit veya baz bir ortama daldırılırsa metal çubukla eriyik (elektrolit) arasında bir potansiyel farkı meydana gelir. Bu potansiyel farkı, dışarıdan bir telle birleştirilirse elektron akmasına sebep olur. Genel olarak iki ana tipte pil vardır: a) Tek eriyikli piller, b) Çift eriyikli piller.
a) Tek eriyikli piller: Bu tip pillere Volta pili de denir. Sulandırılmış sülfürik asit (H2SO4) içine bakır ve çinko çubuklar daldırılırsa bu iki çubuk arasında bir potansiyel fark meydana gelir. Burada bakır çubuk pozitif (+) kutbu, çinko çubuk ise negatif kutbu (-) meydana getirir. Bu tip pilin potansiyel farkı 1,1 V'tur. İki uç birleştirilirse elektronların fazla olduğu çinkodan, elektronların az olduğu bakıra doğru bir elektron akışı olur. Böylece bir elektrik akımı meydana gelir. Bu akım bir lambayı yakabilir veya bir cihazı çalıştırabilir. Akım geçtiğinde bakıra gelen elektronlar hidrojen iyonu tarafından alınarak hidrojen nötr hâle geçer ve bakırın etrâfında hidrojen tabakası ortaya çıkar. Aynı zamanda bakırın gene pozitif potansiyelde kalması sağlanır. Sülfat iyonları (SO4) ise çinkoya gider ve çinkodan pozitif çinko iyonu koparak çinko sülfatı (ZnSO4) meydana getirirler. Bu olaylar akım geçtiği müddetçe devam eder. Çinko tamâmen eriyince pil biter. Bakırın etrâfı da hidrojenle kaplanarak akım geçirmez olur.
b) Çift eriyikli piller: Bu pilin genel adı löklanşe pilidir. Aynı zamanda kuru tipi kuru pil diye anılır. Zil ve el feneri gibi âletlerde kullanılan kuru piller Löklanşe pilinin değişik tipleridir. Bunlarda sıvı (likit) elektrolit yerine yarı sıvı, yarı katı elektrolit kullanılır. Löklanşe pilinin elektroliti tamâmen sıvı olan amonyum klorür çözeltisidir. Bu pilin potansiyel farkı takriben 1,5 V'tur.
Karbon çubuğun etrafı mangandioksitle kaplıdır. Böylece hidrojenin çubuğun üzerini kaplamasını önler. Hidrojen oksijenle birleşerek suyu meydana getirir. Pil daha uzun süre akım verebilir. Pil akım verirken klorür iyonları (Cl-) çinko ile birleşerek çinko klorür olur (ZnCl). Amonyum ise (NH4+) pozitif çubuğa gider, hidrojenin biri oksijenle birleşir, NH3 ise suda kolayca erir. Bu olay oldukça yavaş olduğundan pil devamlı uzun süre kullanılmamalıdır. Kesintili olarak kullanılırsa daha uzun süre çalışır. Genellikle çinko levhânın bitmesiyle pil akım veremez olur. Bu piller bitince, yeniden şarj edilemez, yâni doldurulamazlar.
Bundan başka şarj edilebilen piller olan nikelkadmiyum piller de vardır. Bu piller uzun süre aynı potansiyel farkı gösterirler ve aniden potansiyel farkı sıfır olur. Diğer pillerin ise yavaş yavaş potansiyel farkları azalır.
Pillerin Özellikleri
1. Elektromotor kuvvet (emk): Bir pilin uçları arasındaki potansiyel farkıdır. Bu, pillerin elektrotlarına (+ ve - kutuplarına) ve elektrolitine (asit veya baz) bağlıdır. Pilin boyutları ile hiçbir ilgisi yoktur. Birimi volttur (1,5 V'luk pil gibi).
2. Akım kapasitesi: Pilin normal kullanma şartlarında bitinceye kadar verebileceği akım değeridir. Birimi Amper-saattır (Ah): 1 Ah gibi; yâni bu pil, 1 amper akımı, 1 saat süreyle verebilir demektir. Boyutları büyüdükçe akım kapasitesi artar.
3. İç direnci: Pilin iç direnci elektrolitin yoğunluğu ile ve sıcaklıkla ilgilidir. Elektrolitin yoğunluğu fazla ise iç direnci azdır. Sıcaklık artınca iç direnç artar. Bu pilin kendi içinde harcadığı güç bakımından önemlidir. Genellikle 0,1 ile 1 ohm arasında değişir. Bitik pillerin iç direnci büyüktür.
Piller hakkında pratik bilgiler: Piller dâima tâze satın alınmalıdır. Gereksiz yere bol miktarda pil alıp saklanmamalıdır. Çünkü zamanla bayatlar ve ömrü azalır. Saklanması îcab ediyorsa, buzdolabı gibi soğuk ve serin yerlerde saklanmalıdır.
Pillerin kutupları hiçbir hâlde birbirine değdirilmemeli, yâni kısa devre yaptırılmamalıdır. Aksi hâlde pil ömrünü kaybeder.
Uzun süre kullanılmayan cihazlardaki piller akarak, cihaza zarar verebilir. O hâlde kullanılmayan cihazların pillerini çıkarmayı ihmâl etmemelidir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.