Rehber | Kategoriler | Konular
PANAMA
DEVLETİN ADI
Panama Cumhûriyeti
NÜFÛSU2.515.000
BAŞŞEHRİPanama City
YÜZÖLÇÜMÜ77.082 Km2
RESMÎ DİLİİspanyolca
DÎNİKatolik
PARA BİRİMİBalboa
Kuzey Amerika kıtası ile Güney Amerika kıtasını birleştiren uzun ve dar bir kara köprü üzerinde bulunan bir devlet. Orta Amerika'nın en güneydoğusunda, 7° 12' ve 9° 39' kuzey enlemleriyle 77° 09' ve 83° 05' doğusunda, 05' batı boylamları arasında yer alan ve yaklaşık olarak boylu boyunca yayılmış ?S? harfine benzeyen bir şekle sâhiptir.
Târihi
Panama topraklarında, 16. yüzyılın başına kadar bir takım Kızılderili kabileleri hayat sürmekteydi. Bu Kızılderililer kendilerine has bir kültürden ziyâde, Peru ve Meksika'daki kabilelerin idâresine bağlıydılar. İspanyol Rodrigo de Bastidas, 1501 yılında ülke kıyılarına ulaşan ilk Avrupalı oldu. 1510 târihinde ülkenin şimdiki para biriminin ismini aldığı Vasco Nunez de Balboa, boğazı geçerek, Pasifik Okyanusunu bulmuş oldu. Balboa, şimdi Kolombiya'da kalan Uraba Körfezinin batısındaki Darién yerleşme bölgesini kurdu.
Panama, 1821 yılına kadar bir İspanyol kolonisi olarak kaldı. Bu târihte Kolombiya ile birleşti. 1903 yılında Kolombiya'dan yeniden ayrılarak bağımsızlığını îlân etti. Bağımsızlığını kazanmasında ABD'den büyük destek gördü ve tanındı. Buna karşılık, Panama, Kanalın kontrolünü ABD'ye bıraktı.
?Hay-Bunau-Varilla? adıyla bilinen bu antlaşma, ülkelerin bağımsızlık sonrası ilk siyâsî antlaşmasıdır. 1904 yılında ilk Panama Anayasası hazırlandı ve Manuel Amador Guerrero ilk devlet başkanı seçildi.
Bundan sonra Panama 20. yüzyıl târihinin en renkli simâsı Arnulfo Arias oldu. Ayrı ayrı zamanlarda üç defâ çeşitli yollarla başkanlığı ele geçirdi. Fakat 1968 askerî darbesiyle tamâmen ortadan kaldırıldı.
1964 yılında ülkede büyük bir ayaklanma oldu. Ayaklanmanın sebebi 1903 târihli anlaşmanın maddeleri ve bölgedeki ABD ve Panama bayrakları ile ilgiliydi. Bu olaylar en sonunda kanlı olarak bitti.
Bundan sonra 1967, 1974 ve 1977 yılında yeni anlaşmalar yapıldı. Bu anlaşmalara göre: ?ABD bölgeden 1999 yılına kadar çekilecek ve kanal tedricen Panama'ya devredilecek.? Burada kanalın ?geçici tarafsızlığı? garanti altına alındı. Kanal Bölgesi böylece Panama toprakları bünyesine katıldı.
Panama hükümeti kanaldan gelir elde etmek için geçiş ücretlerini düşük tutarak, bölgenin milletlerarası bir bankacılık merkezi hâlini almasını sağladı.
İç karışıklıklar ve yönetimin ABD'ye karşı tutumları yüzünden 20 Aralık 1989'da Amerika, Kanalı korumak üzere Panama'ya askerî müdâhalede bulundu. Daha sonra yapılan görüşmeler neticesinde sayıları on bine ulaşan Amerikan askeri kademeli olarak bölgeden geri çekilerek ve kanalın denetimini resmen Panama'ya bırakması kararlaştırıldı. 15 Kasım 1992'de yapılan 58 maddelik reform paketine halk güven oyu vermemesi üzerine muhâlefet, yeni bir anayasa hazırlamak üzere kurucu meclis için seçimlere gidilmesi çağrısında bulundu. Ülkede karışıklıklar hâlâ devam etmektedir (1993).
Fizikî Yapı
Panama, Orta Amerika'nın en güneydoğusunda yer alır. Doğusunda Kolombiya, güneyinde Pasifik Okyanusu, batısında Kosta Rika ve kuzeyinde Karayib Denizi bulunur. Şekil îtibâriyle uzunlamasına yayılmış ?S? harfine benzer. Ülkenin ortasında yer alan Panama Kanalı, Kuzey Amerika ile Güney Amerika kıtalarının birleştiği noktadır.
Yaklaşık olarak 77.082 km2lik bir yüzölçüme sâhiptir. Ülkenin uzunluğu aşağı yukarı 670 km ve genişliği 51 ila 81 km civârındadır. Panama Kanalı, Karayib Denizinden güneydoğuya doğru Pasifik Okyanusuna akar. Ülkenin kuzeyindeki kıyılara, Atlantik Kıyıları ve Azuero Yarımadasının mevcudiyetiyle daha uzun olan güney kıyılarına ise Pasifik Kıyıları denir.
Ülkenin en önemli fizikî özelliği, Amerika kıtasını taksim eden su bölüm hattını(Continental Divide) teşkil eden dağ omurgasıdır. Bu omurganın Kosta Rika'dan Kanal'a kadar uzanan bölümüne Merkezî Cardillera denir. Batıda yaklaşık 3000 m yükseklikte olan bu dağlar Kanal'a doğru 900 m'ye kadar düşer. Kanal'ın sağından Atlantik kıyısına kadar olan bölüme Cordillera de San Blas ve daha doğudaki kısma ise Serrania del Darién denmektedir. Buradaki dağlar ortalama 1800 m yüksekliğe sâhiptir. Chiriqui (Baru) Volkanik Dağı yaklaşık 3478 m yükseklikte olup, ülkenin en yüksek yeridir. Merkezî Cordillera ile Pasifik Kıyısı arasında Kosta Rika sınırına yakın bir yerdedir.
Ülkenin diğer dağlık bölümleri Azuero Yarımadası ile güneydoğuda Darién Tepeleridir. Arâzinin % 13'ünü mevcut dağlar meydana getirir. Geri kalan % 87'si yayla görünüşündedir.
Panama, irili ufaklı 500'den fazla akarsuya sâhiptir. Bu köprü ülkenin etrâfında birçok ada mevcuttur. Bunlardan başlıca büyük olanları; kuzey kıyılarında, Bocas del Toro Takımadaları, San Blas, İnci, Taboga Adaları ve bir sürgün yeri olan Coiba Adasıdır.
İklim
Panama, umûmî olarak sıcak bir iklime sâhiptir. Bâzı zamanlar günlük veya mevsimlik ısı değişiklikleri de olur. Ülkede iki mevsim vardır: Ocaktan nisan ayına kadar kara, sıcak tropikal iklim ve mayıs-aralık arası yağışlı dönem. Ortalama sıcaklık 27°C civârı olup, oldukça nemli bir hava mevcuttur. En yağışlı ve soğuk ay kasımdır. En sıcak ay ise mayıs ayıdır.
Atlantik Kıyıları yaklaşık 10 ay yağış alır. Yıllık yağış ortalaması 2500 ilâ 3000 mm'dir. Pasifik Kıyılarında ise yağışlı dönem 8 ay kadar olup, yıllık yağış ortalama 1700 ilâ 2100 mm'dir.
Yılın değişik zamanlarında aralıklı olarak Karayip Denizinden gelen rüzgârlar ve yıl sonuna doğru nemli Pasifik rüzgârları ülkeyi dayanılamayacak derecede sıcak bir iklimden korur. Los Santos Herrera bölgeleri 1300 mm civarında aldıkları yağış ortalamasıyla, ülkenin en kurak ve az yağış alan bölgeleridir. Pasifik kıyılarındaki bâzı bölgelerinde de kuraklıklar görülür. Ayrıca ülkede bâzı zamanlar kasırgalar meydana gelir.
Tabiî Kaynaklar
Panama, dünyânın en sık ormanlarının mevcut olduğu ülkelerden biridir. Karayib Kıyısının sık tropikal ormanları, Pasifik boyunca yapraklarını döken ormanlara kadar uzanır. Dağlar yüksek yağıştan dolayı yoğun bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Mevcut bu bitki örtüsü içerisinde yaklaşık 2000 çeşit tropikal bitki yetişir. Tropikal ormanların ağaçları bir çeşit kırmızı ve hoş kokulu tropikal ağaç olan gülağacı ve mahun gibi oldukça kıymetli odunu olan ağaçlardan meydana gelmiştir.
Panama, çok sayıda nehre sâhiptir. Bunlardan ve mevcut su potansiyelinden hidroelektrik enerji ve balıkçılık gibi önemli gelirler elde edilmektedir.
Panama'da geniş mineral kaynakları vardır. Bunlardan en önemlisi Cerro Colorado'da çıkarılan bakır mâdenidir. Diğer önemli mineral, çimento îmâlinde kullanılmakta olan kireçtaşıdır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Panama, yaklaşık olarak 2.515.000 civârında bir nüfûsa sâhiptir. Nüfus artışı % 3 civârındadır. Nüfûsun % 52'si şehir merkezlerinde yaşar. Panama nüfûsunun % 70'i Mestizo, % 5'i Kızılderili, % 15'i batılı Kızılderili ve % 10'una yakın bir bölümü de Asyalı Kafkasyalılardan meydana gelir. Ayrıca bir miktar beyaz da mevcuttur. Büyük bölümü meydana getiren Mestizolar İspanyol-Kızılderili melezi insanlardır. Nüfûsun zenci kesiminin % 60'ı Jamaika ve diğer adalardan getirilen esir insanların devamıdır. Kızılderililer ise, esas olarak üç ana kabîleye ayrılırlar: Cuna, Guayami ve Choco kabîlesi.
Ülkede resmî dil İspanyolcadır. İngilizce oldukça yaygın bir dildir. Kızılderililerin bir kısmı yerli dillerini kullanırken, diğer kısmı İngilizce konuşmaktadır.
Panamalıların % 90'ı Katolik ve % 6'sı Protestandır. Ayrıca bir miktar Müslüman da mevcuttur. Yerli kabîle dinleri hemen hemen kalmamıştır.
Halkın çoğu Pasifik kıyılarında yaşar. Atlantik kıyıları ise, verimli toprakları olan Chiriqui Yüksek Yaylası hâriç, seyrektir.
Halkın % 85'e yakın bir bölümü okur yazardır. Panama Üniversitesi ve Özel Santa Maria la Antigua adlı iki üniversite mevcuttur.
Panama City, ülkenin başşehri olup en büyük kültür ve ticâret merkezidir. Diğer önemli şehirleri Colon ve David şehirleridir. Panama City, Orta Amerika târihini aksettirecek yapılarla ve târihî müzelerle doludur. Ayrıca şehir Kolombiya idâresinin izlerini de taşır.
Panama, kullanma hakkını elde ettiği Panama Kanalı vâsıtasıyla hayat standardı yükselmiş bir ülkedir. Hem şehirli ve hem de kır hayâtı yaşayan nüfûsun ekonomik geliri nispeten yüksektir.
Siyâsî Hayat
Panama'nın hükümet tipi, Merkezî Cumhûriyettir. Devlet Başkanı aynı zamanda hükümet başkanıdır. Milletvekillerinden (şehir temsilcilerinden) teşkil edilmiş bir Millet Meclisi bulunur. İdârî sistem, dokuz il ve bir serbest bölgeden meydana gelir. Bunlar batıdan doğuya doğru sırasıyla Bocas del Toro, Chiriqui, Veraguas, Los Santas, Herrera, Coclee, Colon, Panama City ve Darién'dir. San Blas Kızılderililere tahsis edilmiş ayrı bir bölge olup ülkenin kuzeydoğusunda yer alır. Panama BM'ye üye bir ülkedir. ABD ile yaptığı 1977 anlaşmasına göre, Panama Kanalının kullanma hakkını elde etmiştir.
Ekonomi
Panama iki ekonomiye sâhip bir ülkedir: Birincisi iç bölgelerde gelişmiş tarım ekonomisi, diğeri ise Kanal'ın terminal merkezleri olan Panama City ve Colon'da gelişmiş ticâret ekonomisidir.
Çalışan nüfûsun % 30'u tarım alanında uğraşır. Topraklarının sadece % 7'si tahıl üretimine müsâittir. Ayrıca % 16'ya yakın bir bölümü çayır ve otlak arâzidir. Diğer çalışan nüfûsun % 30'a yakın bir bölümü de endüstri ve ticâret alanında çalışır. Ekilebilir arâzi ancak % 5'tir. Yetiştirilen başlıca ürünler; muz, şekerkamışı, kahve, portakal, domates, yerelması, kakao, mısır ve kokanattır. Hayvancılık bakımından çoğunlukla sığır yetiştirilir. Balık üretimi her geçen sene artmaktadır. En çok karides avlanır.
Panama, bir milletlerarası bankacılık merkezidir. Panama Kanalı, petrol gemilerinin kısa sürede yerine ulaşabilmesi için lüzumlu en kısa yol üzerindedir. Dolayısıyle ülke kanaldan ve petrol rafinerilerinden büyük gelirler elde etmektedir. İmâlât sanâyiinin yerli üretime katkısı% 50 civarındadır. En büyük imâlât endüstrisi petrol rafinericiliğidir. Ayrıca gıdâ, meşrubat ve tütün endüstrileri de mevcuttur.
Karides, tonbalığı gibi çeşitli deniz ürünleri, şeker, muz en önemli ihrâcât ürünleridir. Ayrıca süt, meyve, kahve, meşrubat, et, kümes hayvanları, domates ve sigara da satılmaktadır.
Ham petrol en önemli ithâl maddesidir. Bundan başka makine, otomobil, çeşitli gıdâ maddeleri ve ilâç diğer önemli ithâl ürünleridir. Daha çok Venezuella, Ekvador ve ABD ile ticârî münâsebetlerde bulunur.
Panama, turizmden büyük gelirler elde eden bir ülkedir. Stratejik coğrafî mevkii ve Panama Kanalının bunda büyük rolü vardır. İki uzun kenarının iki büyük okyanusla örtülmesi ve kıyıların deniz sporlarına müsâit oluşu, Panama City'nin bir milletlerarası yerleşim merkezi hâlinde oluşu, turist akınının artmasının en önemli sebepleridir.
Panama, dünyanın en büyük deniz ticâret filolarından birine sâhiptir. Fakat gemilerin çoğu yabancı bandıralıdır. Çok gelişmiş bir hava ulaştırma sistemi vardır. Demiryolları azdır. Ülkeyi baştanbaşa kateden iki büyük karayolu oldukça gelişmiştir. Karayollarının uzunluğu 10.015 km olup, bunun 2150 km'si asfalt, 850 km'si ise otobandır. Demiryollarının uzunluğu 402 km'dir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.