Rehber | Kategoriler | Konular
MAHLAS
Alm. Deckname (m), Pseudonym (n), Fr. Pseudonyme (m), İng. Pseudonym. Bir yazarın veya şâirin, asıl adı yerine şiirde kullandığı takma isim. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de, şahsî, siyâsî veya iktisâdî sebeplerle takma isim kullanan şâir ve yazarlar vardır. Ancak bunlar kendilerini saklamak için müstear isim kullanırlar. Halbuki mahlas bundan ayrıdır.
Divan edebiyatı ile halk edebiyatında mahlas kullanmak, bir âdet idi. Mahlas almaya ?tehallüs? denir. Mahlas çoğunlukla yeni bir yazara ve şâire üstad tarafından ?mahlas-nâme? adlı bir manzume ile birlikte verilirdi. Meselâ: Bâkî'nin mahlasnâmesi Zâti tarafından Şeyh Gâlib ve Müştâk Baba gibi şâirlerinki de Hoca Neş'et tarafından verilmiştir. Gerçekten Hoca Neş'et'in mahlas verdiği şâir sayısı, Dîvân'ından öğrendiğimize göre yirmiye yakındır. Bunların bâzısını Türkçe yazmakla birlikte, Farsça yazdığı mahlasnâmeler de vardır.
Verilen bu mahlasnâmelerde, şâirin özellikleri belirtilirdi. Ayrıca, fitneden kaçınmaları, hicve ve bayağılığa düşmemeleri, müstehcen yazmamaları istenirdi. Sonunda duâ vardır.
Mahlasları yüzünden bâzı yazar ve şâirlerin asıl isimleri unutulmuştur. Fuzûlî'nin asıl adı Mehmed, Nef'î'ninki Ömer, Nâbî'ninki Yusuf, Gevheri'nin Mustafa, Dertli'ninki İbrahim idi.
Şehzâdelikleri zamânında, zamânın en büyük âlimleri tarafından askerî, siyâsî, dînî ve her yönden en iyi şekilde yetiştirilen Osmanlı pâdişahları, edebî sahada da geniş kültüre sahiptirler. Osmanlı pâdişahlarının ekserisinin, kendilerinin yazmış olduğu şiirlerinin toplandığı bir dîvânı vardır ve şiirlerinde mahlas kullanmışlardır. Meselâ, Fâtih ?Avnî?, Kânûnî ?Muhîbbî?, İkinci Bâyezîd ?Adlî?, BirinciAhmed ?Bahtî?, İkinci Osman ?Fâris?, Üçüncü Ahmed ?Necip?, İkinci Mahmûd ?Adlî? mahlasını kullanmışlardır.
Gazel, kaside gibi divan edebiyatı şiirlerinde ve halk edebiyatının manzum türlerinde, şâirin adının geçtiği beyte?mahlas beyti? veya ?taç beyit? adı verilir; bu genellikle en son beyittir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.