Rehber | Kategoriler | Konular
LUKATA
Alm. Fund (m); gefundenes kind (n), Fr. Chose (f) trouvee; enfant (m), trouvé, İng. Things found; founding. Bulunan sâhipsiz mal, eşyâ. Bir yerde bulunmuş olup, sâhibi bilinmeyen kayıp mala ?Lukata? denir. Câmi, hamam kapısına veya yol üzerine bırakılan çocuklara da ?Lakit? denir.
Canlı ve cansız menkul (taşınır) bir malı elinde bulunduran ve mülkiyetine sâhip kimsenin kendi irâdesi, isteği dışında elinden çıkması ve henüz kimsenin eline geçmemiş olması hâlinde, bulunan mal, lukata hükümlerine tâbi olur. Mülkiyet hakkına riâyet eden bütün hukuk sistemlerinde, lukata hakkında kânûnî düzenlemeler getirilmiştir. Genel olarak bütün kânunlarda lukatayı bulana bir takım müeyyideler (yaptırımlar) yüklenmiştir. Böyle sahipsiz bir malı eline geçiren kimse, bu müeyyidelerin gereğini yerine getirmediği taktirde onu gasp etmiş sayılmaktadır. Gasp ise, ağır bir hırsızlık suçu olup işleyen cezâlandırılır.
Türk Medenî Kanunu'nda, ?Menkul Mülkiyeti? başlığı altında, 693, 694, 695 ve 698'inci maddelerinde lukataya âit hükümler düzenlenmiştir. Menkul (taşınır) mülkiyet her sâhipsiz malı lukata hükümlerine tâbi saymamıştır. Sâhipsiz bir malı ihrâz eden (eline geçiren) ona mâlik olur (mad. 691). Çok zaman önce saklanmış defineler, menkul veya gayrimenkul mal sâhibinin mülkü sayılmakla beraber, defineyi keşfeden ikrâmiye talep edebilir (mad. 696). İlmî kıymeti hâiz ve nâdirattan olan eşyâ ile antika hazinenin mülkü sayılmıştır (mad. 697).
Lukatayı bulan, sâhibini biliyorsa, ona teslim eder, bilmiyorsa polise haber verir. Lukata bir evde veya bir işyerinde bulunmuşsa, oranın sorumlusuna teslim edilir; buna uymayanlar için TCK, para cezasını öngörür. Eğer lukatanın sâhibi bilindiği ortaya çıkarsa, cezâ bir misli artar. Lukata bulan, korumak zorundadır. Eğer saklanması zor ve bozulacak bir eşyâ ise açık arttırma ile satışa çıkarılır. Lukata, zâbıtaya teslim edilmiş ve bir yıl içinde sâhibi bulunmamışsa, îlân edildikten sonra yine açık arttırma ile satılır ve elde edilen bedel o eşyânın yerine geçer.
Lukata bozulmadan ve kolaylıkla korunabilecek bir eşyâ ise ve beş yıl sâhibi bulunmamışsa, bulan bâzı haklar kazanır. Eğer eşyâyı kaybeden mükâfat vâd etmişse, buna hak kazanır. Eğer böyle bir vâd yoksa, eşyâ sâhibi ortaya çıkarak eşyâyı alırsa, bulanın eşyâyı korumak için veya îlân için yaptığı masrafı öder. Bulanın lukataya sâhib olabilmesi için îlân ve zâbıtaya teslim târihinden îtibâren beş yıl geçmesi gerekir.
İslâm hukukunda: Fıkıh kitaplarında Kitâb-ül-Lukata başlığı altında lukatanın hükümleri düzenlenmiştir. Bu hükümler kıymetli fıkıh kitaplarında, İbn-i Âbidin, Bedâyi, Mecelle, Mevkûfât ve Türkçe Tam İlmihal Seâdet-i Ebediyye vs. geniş olarak açıklanmaktadır. İslâm hukukuna göre de lukata, yerde bulunup, sâhibi belli olmayan maldır. Sâhibine vereceğinden emin olanın, korumak için alması sünnettir. Yerde helâk olacak ise, alması farz olur. ?Arayan olursa bana gönderin? diyerek iki kimseyi şâhit yapar ve kalabalık bir yerde târif ederek sâhibini arar. Sâhibi çıkıncaya veya durmakla bozuluncaya kadar helâk olursa ödemez. Sâhibi çıkmayacağını veya bozulacağını anlarsa, artık aramaz. Beytülmala verir. Beytülmal yoksa, sadaka verir. Bulan fakir ise kendi kullanabilir. Sâhibi sonradan çıkarsa, ya kabul eder, yâhut bulana veya fakire tazmin ettirir. Kabul eden veya tazmin eden sevap kazanır.
Vârisi olmayan zenginlerin bıraktığı mal ve yerde bulunup sâhibi çıkmayan şeyler, devletin hazinesinde (Beytülmalde) toplanır. Hastânelere, fakirlerin cenâzelerini kaldırmağa sarfedilir ve çalışamayacak hâldeki kimsesiz fakirlere verilir. Bu malları hakkı olanlara ulaştırmak hükümetin vazifesidir.
Lukata; çekirdek, nar kabuğu, biçildikten sonra tarlada kalan başak gibi sâhibi tarafından aranmayacak veya kıymetsiz bir şey olursa îlân etmeden bulanın bunlardan faydalanmasına izin vardır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.