Rehber | Kategoriler | Konular
GUYANA
DEVLETİN ADI
Guyana Kooperatif Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİGeorgetown
NÜFÛSU748.000
YÜZÖLÇÜMÜ215.000 km2
RESMÎ DİLİİngilizce
DÎNİHıristiyan (% 57), Hindu (% 34), Müslüman (% 9)
PARA BİRİMİGuyana Doları
(1 Guyana Doları=100 cent)
Güney Amerika kıtasının kuzey kıyısında, yer alan bir devlet. Eskiden İngiliz Guyanası olarak bilinen ülkenin sınır komşuları doğuda Surinam (Hollanda Guyanası), Güneydoğu, Güney ve Güneybatıda Brezilya, doğuda ise Venezuella'dır.
Târihi
Okyanus kıyısındaki bu Güney Amerika ülkesinin Amerika kıtası târihi üzerinde yeri büyük ölçüde tesirli olmuştur. Deniz aşırı seferlerde üs olarak kulanılabilmesi ve birçok yere uygun bağlantı şartlarına sâhib olması sebebiyle, târih boyunca çeşitli istilâlara mâruz kalmış, değişik zamanlarda İspanyol, Hollanda ve İngiliz işgâli altına girmiştir. Ancak bir devlet olarak târihi, 1831'de Demerara, Essoquibo ve Berbice bölgelerinin birleşerek Guyana'yı teşkil etmeleriyle başlar. 1834'e kadar nüfûsunu sâdece İngiliz ve yerlilerin teşkil ettiği bir devlet olan Guyana'ya, bu târihte getirilen 240.000 kadar tarım işçisi de, ülke nüfûsuna dâhil olmuştur.
Bundan sonraki iki yüz yılda da sosyo-ekonomik bakımdan zayıf bir İngiliz sömürgesi olan Guyana, Birinci ve İkinci Dünyâ Savaşlarından fiilî olarak etkilenmemiş, ancak gelişmesi daha da yavaşlamıştır. 1953'te İngiltere'nin yardımı ile hızlı bir gelişme dönemine girilmesine rağmen, sosyalist temayüllü (meyilli) başbakan Cheddi Jagan bu faaliyetlere mâni oldu. Bu hâdise yaklaşan seçimlerde Jagan için bir dezavantaj olabilirdi. Ancak Jagan sürdürdüğü çalışmalar sonucu 1961'de Guyana'nın içişlerinde bağımsız olmasını sağladığından, halkın büyük sevgi ve desteğini kazandı. Bütün bunlara rağmen bu târihten sonra gelişen siyâsî durum, Forbes Burnham'ın lideri olduğu Millî Kongre Partisinin iktidarı ele geçirmesine, Jagan'ın da muhâlefet durumuna düşmesine sebeb oldu. İki parti arasındaki rekâbet İngilizlerin Guyana'ya tam bağımsızlık vermesini geciktirdi. İki senelik bir aradan sonra İngilizlerin bağımsızlık konusunu tekrar gündeme getirmeleriyle başlayan çalışmalar sonuçlandırılarak, Guyana 26 Mayıs 1966'da İngiliz Milletler Topluluğu üyesi bir devlet olarak bağımsızlığına kavuştu.
1970'den îtibaren Venezuella'nın ülkenin batı kısmı üzerinde hak iddiâ etmesi üzerine yine gergin bir hava içine giren ülke, 1982'de anlaşmaya varılması ile rahatlamıştır. Guyana bugün Commorwealth (İngiliz Milletler Topluluğu) ve Birleşmiş Milletler üyesi bağımsız bir devlettir.
Fizikî Yapı
Fizikî bakımdan kıyı, orman ve savan olmak üzere üç bölgeye ayrılmıştır. Kıyı bölgeleri, denizden îtibâren 10-60 km genişliğinde bir şerit olup, denizden birkaç yüz metrelik irtifâda olan alçak bir bölgedir. Kıyı kısımları bu özelliğinden dolayı özel bant ve bariyerlerle korunur. Bu bölgeden iç kısımlara doğru gidildikçe ormanlar başlar. Bol yağış alan bu bölge, ülkenin toplam yüzölçümünün % 85'ini kaplar. Güneybatıda yeralan Rupunini bölgesi ise 200-250 km genişliğinde bir savan alanıdır. Ülkenin dağlık kesimi güney ve doğu bölgeleri olup, bu bölge ve Guyana'nın en yüksek noktası 2772 m irtifâdaki Roraima Dağıdır.
Guyana'da yaygın olarak görülen akarsuların tamamı iç bölgelerden doğarak, Atlas Okyanusuna dökülürler. Bunların kayda değer büyüklükte olanları, Brezilya sınırından doğan Essequibo, ormanlık bölgeden doğan Demerera ve Berbice ile Brezilya-Guyana-Surinam sınırlarının keşistiği yerden doğarak Surinam sınırını teşkil eden Corantay ırmaklarıdır. Ülkenin topoğrafik durumu sebebiyle bu ırmaklar aynı zamanda birçok çağlayan meydana getirirler. Bunların en önemlileri, Demerera üzerindeki Büyük Şelâle, Corantay üzerindeki Tiger ve Potaro üzerinde 225 m yüksekliğindeki Kaietaur Şelâleleridir.
İklim
Ülkenin okyanus kıyısında ve ekvatora çok yakın bir yerde olması sebebiyle iklim, herhangi bir türe tam uygunluk göstermemektedir. Ancak hakim iklim türünün tropikal tip olduğu söylenilebilir. Kıyı bölgeleri devamlı yağış alır ve Alize rüzgârlarının tesiri altındadır. Bu bölgede olan başşehir Georgetown'da yıllık sıcaklık ortalamaları 28°C dolayındadır. Bu bölgedeki senelik yağış ortalaması ise, 2500 mm kadardır. İç bölgelerde ise sıcaklık gittikçe düşer. Ormanlık bölgede yağış ortalaması 3000 mm'ye çıkmakla birlikte, sıcaklık 25°C civârındadır. Savan bölgeleri her iki bölgeden de ayrı bir iklime sâhib olup, daha kurakçadır. İç bölgelere uzanan nehirler de savan bölgelerin iklimi üzerine müsbet yönde tesir edip, buraları ılımanlaştırmaktadır.
Tabiî Kaynakları
Ülkenin büyük bir kısmını kaplayan ormanlar, genel bitki örtüsüdür. Okyanus kıyısında ve savan bölgelerinde de buralara has bitkiler yetişir. Mangrov bitkisi de denize yakın bölgelerin en önemli bitki örtüsüdür. Ülkenin ormanlık kesiminde rastlanan yabânî hayvanlar da G.Amerika'ya uygunluk gösterir.
Guyana'nın önemli mâdenleri, Demerara ve Berbice nehirleri bölgesinde çıkarılan, boksit ve diğer bölgelerde çıkarılan manganez, altın ve elmastır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
748.000 nüfûsun yaşadığı ülkenin halkını yerliler, İngiliz asıllılar, zenciler ve Hint asıllılar meydana getirir. Bunların içerisinde en kalabalık olanı % 55 oranıyla Hint asıllılardır. En büyük şehir başkent Georgetown'dur. Burada nüfûsun dörtte biri yaşar. Resmî lisânın İngilizce olduğu Guyana'da, yerliler kendi lisanlarını kullanırlar. Avrupalılarla birlikte ülkeye gelen Hıristiyanlık günümüzde % 57 oranıyla en yaygın dindir. Hinduizmden sonra üçüncü sırayı alan İslâmiyet ise zenci, Hint ve İngiliz asıllılar arasında büyük bir hızla yayılmaktadır. Nüfûsun % 85'i okuryazar ve okul çağındaki çocukların % 62'si okula gitmektedir. 1000 kişiye 24 öğretmenin düştüğü Guyana'da yüksek öğrenim imkânı bulunmasına rağmen bu çağdaki öğrenciler eğitimlerini genellikle Kanada ve İngiltere'de devâm ettirmektedir.
Siyâsî Hayat
Ülkede Cumhurbaşkanı ve başbakan, seçimle beş yıllık bir süre için iş başına getirilirler. Ancak İngiltere kraliçesi selâhiyet bakımından her ikisinden de üstündür. Yürütme vazîfesini yapan başbakan ve bakanlar kurulunun kraliçenin onayını alması îcâb etmektedir. Yasama görevini yapan 53 üyeli meclis de 5 sene için seçilir. Adadaki İngiliz vâlisi de meclise etkileyici nitelikte tavsiyelerde bulunur.
Guyana'yı meydana getiren üç devlet, bugün de ülke yönetiminde ayrı eyâletler statüsündedir. Ancak bunlar iç işlerinde de hükümete bağlıdır. En büyük iki şehir, Georgetown ve New Amsterdam'dır. Bu iki şehir, büyük şehir ve merkez ilçe sistemiyle yönetilir.
Guyana'da siyâsî faaliyet serbest olmakla birlikte, bugün sâdece iki parti vardır. Bunlar iktidardaki Millî Kongre ve muhâlefetteki Terakkî Partisidir.
Ekonomi
Toplam arâzinin ancak % 4'ünün kültür arâzisi olduğu Guyana'da, halkın geçim kaynağının büyük bölümü ve ekonominin hammadde kaynağının yarısından fazlası tarıma dayanır. Tarım için en elverişli bölgeler, kıyıdaki alüvyon ovaları ve nehir kenarlarındaki sulak ovalardır. Guyana'da üretim sezonu nisan-ağustos ve ekim-ocak ayları arasıdır. Zirâî üretimin büyük bölümünü şeker ve pirinç meydana getirir. Ülke arâzisinin % 8,7'si orman olmasına rağmen, ahşap işleri gelişmemiştir.
Mâdencilik bakımından yabancı teknolojiye bağlıdır. Bu sektörde ülke ekonomisinde en büyük payı üretimde dünyâda 5. sırayı alan boksit, alüminyum, manganez, altın ve elmastır. Ülkede sanâyinin iki önemli hammadde kaynağı, tarım ve madenciliktir. Guyana'da sanâyinin en önemli ürünleri nebâtî yağ, şeker, sigara, ilâç îmâli ve ağaç işleridir.
Eski bir İngiliz sömürgesi olması ve hâlâ da İngiliz Milletler Topluluğu üyesi bulunması dolayısıyla, dış ticâret alanı kısıtlıdır. Hemen hemen sâdece Kanada ve İngiltere ile ticârî münâsebetleri vardır. En önemli ihraç maddesi olan şekeri, boksit madeni izlemektedir. Pirinç, kereste, elmas ve altın da ihraç maddeleri arasındadır. Makina, işlenmiş gıdâ maddesi, petrol ürünleri ise ülke ithâlâtında en büyük yeri tutmaktadır. Guyana'nın ihrâcat ve ithâlâtı umûmiyetle deniz yoluyla Georgetown'dan yapılmaktadır.
Ulaşım ise demiryoluna dayanır. Kıyı şehirleri arasında ve büyük nehirlerde gemi taşımacılığından yaygın olarak istifâde edilmektedir. Ülkenin dış bağlantıları umûmiyetle hava yoluyla temin edilmektedir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.