Rehber | Kategoriler | Konular
ELEKTROSTATiK
Alm. Elektrostatik (f), Fr. Electrostatique, İng. Electrostatics. Durgun elektrik yüklerini ve etkilerini inceleyen ilim. Elektrik yüklü cisimlerin meydana getirdiği elektrikî alan, cisimlerin bu alan içindeki durumları, birbirine tesirleri elektrostatiğin belli başlı konularını teşkil eder. Maddenin temel taşı olan atomdaki yüklü tânecikler, negatif yüklü elektronlar ve pozitif yüklü protonlardır. Temel birimlerden bir elektronun yükü, -1,6.10-19 kulon'dur. Protonunki aynı değerde, fakat (+) işâretlidir.
Her yüklü tâneciğin etrafında iç içe küreler şeklinde tasavvur edilebilen bir elektrikî alan meydana gelir. Merkezde bulunan tâneciğin herhangi bir küre yüzeyi üzerindeki tesiri aynıdır. Bu alanın herhangi bir yerinde bulunan elektrik yüklü başka bir tâneciğin belirli bir potansiyeli vardır. Yeryüzünden belirli bir yükseklikte bulunan bir cismin yerçekimi sebebiyle sâhib olduğu potansiyel enerji buna benzer bir hâdisedir. Dünyâ, cisimleri merkezine doğru çekmeye çalışır. Merkezden uzaklıkları farklı, yâni yeryüzünden yükseklikleri farklı olan iki nokta arasında bir cismi taşımak için gereken enerji potansiyel enerjinin farkına eşittir. Yüklü bir tâneciğin elektrikî alanı içinde bulunan iki noktanın potansiyel farkı da benzer şekilde artı yüklü birim tâneciği bir noktadan diğerine taşımak için gerekli olan enerjiye eşittir.
Yüklü tânecikler arasında meydana gelen elektrostatik kuvvet, tâneciklerin birbirini çekmesi veya itmesi şeklindedir. Aynı yükler birbirini iter, farklı yükler ise çeker. Buna göre iki elektron veya iki proton birbirini iterler. Elektron ile proton ise birbirlerini çekerler. Meydana gelen bu kuvvet, ister itme, ister çekme olsun, tâneciklerin yüküne, aradaki mesâfeye ve içinde bulunulan çevrenin geçirgenlik özelliğine bağlıdır. Yüklerle doğru orantılı, aradaki mesâfenin karesiyle ters orantılıdır.
Statik elektrik (durgun elektrik) yüklü bir cismin yük miktarını tesbit etmek için elektroskoplar ve daha hassas ve yeni olan elektrometreler kullanılır. Elektroskop, yüklü parçaya dokununca aynı cins elektrikle yüklenen iki metal yaprakçığı birbirini iterek açılır. Yaprakların açılması yükün olduğunu gösterir. Elektrostatik esaslara dayanarak yapılmış değişik gâyelerle kullanılan âletler olduğu gibi aynı esaslara dayalı teknik metodlar da mevcuttur. Tabanca ile boyamada boya tânecikleri yüklenerek yüzeye daha iyi yapışması sağlanır. Zımpara kâğıdı yapımında da bu özellikten faydalanılır. Elektrostatik yük üretmek veya depolamak gayesiyle kullanılan kondansatör, elektrofor, Wimshurst makinası gibi elektrostatik âletlerden başka tâneciklerin hızlandırılıp elektron demeti elde etmek için gereken çok yüksek gerilimi sağlamak gâyesiyle kullanılan Van de Graaff jeneratörü aynı esaslara dayanan gelişmiş bir âlettir.
Pratik hayatta kumaşa sürülmüş bakalit bir çubuğun ufak kâğıt parçalarını çekmesi, şimşek hâdisesi, sık karşılaşılan elektrostatik hâdiselerdir. Statik elektrik bâzı hallerde tehlikeli bir durum arz edebilir. Meselâ bulutlarda biriken statik yüklerin yıldırım şeklinde toprağa boşalması hâlinde, tehlikeyi önlemek için paratoner kullanılır. Yakıt tanklarında sürtünmeden birikebilen statik yüklerin tehlikesini ortadan kaldırmak için, tankın zincirle topraklanması yine aynı gâye içindir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.