Rehber | Kategoriler | Konular
VEZiN
Alm. Versmass, Silbenmass (n), Fr. Mètre (m), İng. Meter. Edebiyatta mısraların düzenini sağlayan ölçülere verilen ad. Her dilin kendi öz benliğinden doğan bir ahenk ölçüsüdür. Kelime anlamı tartı, düzen olan vezin; bir manzumenin bütün mısraları arasında bir ahenk bir uyum sağlama yoludur.
Yazılı Türk Edebiyatında ilk vezinli söyleyiş, Göktürk kitâbelerine Yollug Tegin'in yazdığı şu mısralardır:
Yigirmi kün olurup
Bu taşka bu tamga kop
Yollug Tegin bitidim
Bu mısraların üçü de toplam 7 hece tutan sözlerle söylenmiştir. Türkler, edebiyat târihinde bu uyumu heceler düzenine ve sayısına göre sağladılar. Buna Hece vezni denmektedir. (Bkz. Hece Vezni)
Bâzı dillerde hecelerin sesleri ne denk ne de eşittir. Bu dillerde heceler ya uzun, ya kısa, bâzan çok uzun ve çok kısa olabilir. Hecelerin sesi denk olmayan böyle dillerde âhenk, heceleri saymakla sağlanamaz. Böyle dillerde âhenk, uzun ve kısa hecelerin seslerine göre tertiplenmiş kalıplarla sağlanır. Aruz vezinleri böyle ses kalıpları ile tertiplenmiştir (Bkz. Aruz). Nazımda hecelerin seslerine göre gelişen vezin, yalnız aruz vezni değildir. Meselâ bir kısım Avrupa dillerinde böyle ses kalıplarına, yâhut hecelerin seslerine ve vurgularına göre âhenkleşmiş vezinler vardır. Bunun sebebi, bu dillerde çok kere iki hece yerini tutacak kadar uzun, bâzan uzun sesli heceler bulunmasıdır. Âhenkleri, hecelerinin vurgulu, vurgusuz, uzun veya kısa oluşları gibi ses ölçüleriyle sağlanan vezinlere ritmik (rythmique) vezinler denir.
Bir ara hece vezni çağdaş Türk şiirinde tamâmen yerleşmişse de kısa bir süre sonra ?serbest vezin? veya vezinsiz şiir geleneği kurulmuştur. Bugün Türk şâirlerinin bir kısmı vezinsiz şiir yazmaktadır. Bu arada heceyle hattâ aruzla yazanlar da vardır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.