Rehber | Kategoriler | Konular
TüNEL
Alm. Tunnel (m), Fr. Tunnel (m), İng. Tunnel. Yatay doğrultuda yer altından veya nehir altından geçiş sağlayan üstü kapalı mukavim geçit, yol. Tünel, mâden çıkarmak maksadıyle kazılmış, şehirleşme ilerledikçe su yolları, giriş çıkış yolları olarak kullanılmaya başlanmıştır. Tüneller kale duvarlarının uçurulması ve kale içlerine girilmek üzere askerî maksatla da kullanılmıştır.
Endüstrinin ve ticâretin artmasıyle dağlara, nehir altlarına hatta boğaz şeklindeki deniz diplerine yolları kısaltmak maksadıyla hem karayolu hem de demiryolu geçitleri olarak birçok tünel inşâ edilmiştir. Şehir nüfusları arttıkça yolcu ve eşyâ taşınmasının getirdiği güçlükler şehirler altına metro ismi verilen tüneller kazılmasıyla hafifletilmiş oldu. (Bkz. Metro)
Hidroelektrik santralları, şehirlerin kanalizasyon, hava gazı, su boruları ile elektrik enerji kablolarının döşenmesiyle ilgili ihtiyaçlar arttıkça tünel yapımı da artmıştır. Tünel şeklinde yapılan geçitlerin şehirlerde trafik problemlerini, hava kirliliği, gürültü, hayvan ve bitkilere zararlarını ortadan kaldırdığı ve iyi bir sığınak olduğu muhakkaktır.
M.Ö. 2100 senelerinde Bâbil'de yer altında bir binâyı diğerine bağlayan tüneller yapılmıştır. Bâbillilerin tüneller kazarak Fırat Nehrinin yatağını değiştirdikleri târihlerde yazılıdır. Fırat Nehri yatağı altında 4,6x3,6 metre genişliğinde üstü biriketle örtülü geçit tünel yapmışlardır. Tünel yapma tekniği eski Mısırlılar zamânında çok ileri gitmişti. Sert kayalar testere ve matkaplarla kesilmek ve delinmek sûretiyle parçalanıyordu. Romalılar kayaları parçalamak için ateş yakma metodunu kullanıyorlardı. Tünel açmada barutla patlatma metodu 1600'lerde tatbikata konuldu. Alfred Nobel'in 1867 senesinde dinamiti keşfetmesiyle barut, yerini dinamite bıraktı.
Tünelin tatbik sahası en çok demiryolları, karayolları, barajlardan arâzi ve şehirlere su kanalları, kanalizasyon (Bkz. Kanalizasyon) ve metrolardır. Dünyânın en uzun demiryolu tüneli 1980 senesinde Japonya'da yapılıp işletmeye açılan 54.100 metre uzunluğundaki Seikan Tünelidir. Dünyânın en uzun karayolu tüneliyse İsviçre'de 1978 senesinde işletmeye açılan 16.400 m uzunluğundaki Alp Dağlarında yer alan St. Gothard Tünelidir. 1993 yılı sonlarında kısmen bitirilen Manş Tüneliyse 37,9 km deniz altında olmak üzere toplam 50,5 km'dir. Alp Dağlarında İtalya'yı Fransa'ya bağlayan diğer iki uzun tünel 1965 senesinde açılan ve 11.700 m uzunluğundaki Mont Blanc ve 1978 senesinde açılan ve 12.700 m uzunluğundaki Frejus Tünelleridir. Türkiye'deki en uzun tünel Adana Ayrancı Tüneli olup, 5 km'dir. Karayolu tüneli olarak da 1600 metre uzunluğundaki Zigana Geçidi vardır.
Gâyelerine göre tünelleri iki ana gruba ayırabiliriz:
a. Trafik tünelleri: 1) Demiryolu tüneli, 2) Karayolu tüneli, 3) Yahya tüneli, 4) Nevigasyon tünelleri, 5) Metrolar.
B. Taşıma tünelleri: 1) Hidroelektrik güç istasyonları tünelleri, 2) Su tünelleri, 3) Genel tesislerin giriş veya su yolu tünelleri, 4) Kanalizasyon tünelleri, 5)Endüstriyel yapılarda ulaştırma tünelleri.
Su taşıma maksadıyla inşâ edilen basınca dayanıklı dünyânın en uzun tüneli ise ABD'dePansilvanie eyâletindeki Delaware Su Tüneli olup, toplam uzunluğu 137 kilometredir. Türkiye'de en uzun sulama tüneli Urfa İkiz Tüneli olup, 28 km'dir.
Tünel açma metodları: Tünelin açılacağı bölgede ilk yapılacak işlem toprak yapısının jeolojik yönden incelenmesi ve toprak katmanlarının yapıları hakkında bilgi toplamaktır. Toprak yapısına bağlı olarak çeşitli işlemler seçilerek tatbik edilir. Tatbik edilen bu metodların arâzi yapısına göre çeşitli isimleri vardır. Bunlar: 1) İngiliz tünel açma metodu, 2) Alman tünel açma metodu, 3) Yeni Avusturya tünel açma metodu, 4) Belçika tünel açma metodudur.
Sert kayaların bulunduğu toprak yapıda matkaplarla delme ve bu deliklere yerleştirilen dinamit kalıpların infilâk ettirilmesi en çok kullanılan usûldür. Tünelin tamâmı aynı anda kazılabileceği gibi kısım kısım boşaltmak sûretiyle de açılabilir. 1960'larda süratli bir şekilde 6-12 metre çapında delik açabilen hidroelektrik kumandalı tünel açma makinaları yapılmıştır. Bu makinaların uçlarındaki silindirik kafaya elektrik motorlarıyla döndürülen kesici dişliler yerleştirilmiştir. Dişlilerin kopardığı sert kaya parçaları hareketli bandlarla geriye doğru taşınıp dışarı atılır. Kazılan tünel boşluğu mukavim elemanlarla döşenerek ya çelik boru veya betonla tüp hâline getirilir.
Derin olmayan akıntısı az suların zeminine dışarda bölümler hâlinde hazırlanmış geniş çaplı borular indirilerek tünel yapılır. Borular çelik veya çelik beton karışımı yapıda olup, önce her iki tarafı su girmeyecek şekilde kapalıdır. Bölümler birleştirilip, sızdırmazlık temin edildikten sonra tüp içindeki kapalı perdeler kesilerek tünel boydan boya açılmış olur.
Uzun tünellerde havalandırma çok mühimdir. Tünellere havalandırma tesisleri konularak kirli hava dışarı atılır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.