Rehber | Kategoriler | Konular
NüFUS
Alm. Bevölkerung (f), Einwohner (pl.), Fr. Population (f), habitants (pl.), İng. Population, inhabitants. Bir ülke, bölge veya bir şehirde yaşayan insanların toplamı. Toplum hâlinde yaşayan insanlar, miktarları ile ilgilenip zaman zaman sayımlar yapmışlardır. Eski Çin ve Roma'da yapıldığı bilinen ilk sayımın, askerlik ve vergi toplamak için olduğu belirtilmektedir. Vergi vermemek askere gitmemek isteyen halk, bu sayımları hiç hoş karşılamazdı.
Hazret-i Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem Mekke'den Medîne'ye hicret ettiği zaman Medîne'de mevcut olan Müslümanların nüfus sayımını yaptırarak, bir defter tutturdu. O zaman Medîne'de bulunan bütün Müslümanların sayısının 1500 olduğu tespit edildi. Bu durum, Hicretin birinci yılının önemli hâdiseleri içinde yer alarak, İslâm târihinde ise ilk nüfus sayımı olarak târihe geçti.
Nüfus ve nüfus hareketlerinin ilmî olarak incelenmesi, güvenilir istatistiklerin yapılmağa başlamasından sonra mümkün olabilmiştir. Bu bakımdan 18. yüzyıl öncesine âit güvenilebilir nüfus rakamları azdır.
Osmanlılarda ilk sayım, İkinci Sultan Selim Han (1566-1574) döneminde, Amerika'da 1790'da, İngiltere'de 1801'de yapılmıştır. Osmanlılarda daha sonraki yıllarda, Sultan İkinci Mahmûd Han döneminde, 1826-1828 yıllarında nüfus sayımı yapılmak istenmiş fakat netice alınamamıştır. 1844 yılında askerî gâye ile 1854'te vergi tesbiti için sayım yapılmışsa da çalışmalar yarıda kalmıştır. 1856'da Anadolu ve Suriye'de, 1874'te Tuna vilayetlerinde sayım yapılmıştır. 1878'de Nüfus Sicili Nizamnâmesiyle nüfus müdürlükleri kurulmuş böylece ölüm, doğum ve yer değiştirmelerin kaydı yapılmağa başlanmıştır.
Cumhûriyet döneminde ilk sayım 1927'de, ikincisi 1935'te yapıldı. Bundan sonra her beş yılda bir, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsünce nüfus sayımları hazırlanır, yönetilir ve değerlendirilir. Askerî, sosyal, ekonomik meselelerin her hususta açığa çıkmasında çok faydalı olan sayımlar, daha önceden îlân edilen belli günlerde, sokağa çıkma yasağı konularak yapılmaktadır. Birinci Dünyâ Harbi veİstiklâl Savaşından sonra 12.500.000 olan nüfus, 1990 sayımına göre 56.473.035'e yükselmiştir. Doğum sayısının ölüme göre fazla olması Romanya, Yugoslavya ve Bulgaristan'dan gelen göçmenler 1939'da Hatay'ın Türkiye'ye katılması, nüfus artışının sebepleridir.
Memleketimizde nüfus dağılışı, yüzey şekillerine ve iklim şartlarına bağlıdır. En kalabalık yerler, bol yağış alan ılık kıyı bölgeleriyle verimli ovalardır. Nüfus yoğunluğu olarak, Karadeniz kıyıları çok kalabalıktır. Bu kıyıların doğusunda, kilometrekareye düşen kır nüfusu 100'ü geçer. Kuzey Anadolu'nun diğer yerleşme alanları; akarsu havzaları (Kızılırmak, Yeşilırmak), verimli ovalar (Kastamonu, Bolu, Düzce ovaları) ve Zonguldak kömür havzasıdır.
Batı Anadolu'da nüfus yoğunluğu, Türkiye ortalamasının üstündedir. Ovalardaki yoğunluk, dağlık alanlara oranla daha fazladır. Batının en önemli yerleşme alanları Gediz, Menderes, Adapazarı, Bursa ovalarıyla İzmit ve Edremit körfezi kıyılarıdır.
Güney Anadolu, Kuzey ve Batı Anadolu'ya oranla daha tenhadır. Burada en kalabalık yerler Adana ve Antalya ovalarıyla, Hatay ve Gaziantep yöresidir. Step alanlarla kaplı İç Anadolu'da; nüfus yoğunluğu düşüktür. Yüzey şekillerinin tesir ettiği nüfus yoğunluğu, geniş alanlarda kilometrekarede 10'un altına düşer. Böyle olmakla birlikte, Sultan ve Erciyes dağlarının eteklerinde önemli bir artış gösterir.
Doğu Anadolu'nun Iğdır, Erzincan, Elazığ ve Malatya ovaları nispeten daha kalabalık olmakla birlikte, dağlık alanlarda yoğunluk azalır.
Güneydoğu Anadolu'da, özellikle yeterli yağışlar alan Güneydoğu Torosların eteğinde, Mardin-Siirt dağ eşiğinde nüfus yoğunluğu yüksektir; ancak, güneye doğru inildikçe, fazla kuraklık sebebiyle tenhalaşmağa başlar. Şehirleşme hareketi, sınırlı olmakla beraber, özellikle İkinci Dünyâ Savaşından sonra gelişmeye başlamıştır. Şehrin bir ölçüde çekiciliği, teknolojik gelişme, yeterli tarım topraklarının sınırlı olması bu akımın belli başlı sebepleridir.
Türkiye nüfûsunun 33.326.351'i (% 59'u) şehirlerde, 23.146.684'ü (% 41'i) köylerde yaşar. Şehirleşme hızı fazla olup, 1927'de % 22,3 olan şehir nüfusu 1955'te% 30'a, 1965'te % 37,9'a 1980'de % 43,9'a 1990'da % 59'a yükselmiştir. 1990 nüfus sayımına göre nüfusu 500 bini geçen illerin sayısı 39'dur. Nüfusu en fazla olan il (7.309.190), İstanbul en az olan ise Bayburt'tur (107.330).
Dünyâda, kaç milyar insanın nerelerde yaşadığı merak konusudur. Fakat bugüne kadar bâzı yerlerde nüfus sayımlarının yapılmaması, bâzılarında (demir perde devletleri) kesin neticelerin bilinmemesi, bu işle uğraşan kurumları kat'î neticeye vardıramamaktadır. Amerika Birleşik Devletlerindeki Census-Bureau (nüfus sayımı) kurumunun verdiği bilgiye göre, dünyâdaki nüfus artış oranında, son yıllarda, eskiye göre bir gerileme vardır. Birleşmiş Milletlerin dünyâ çapında aldıkları nüfus sayım neticelerine göre, 1990 dünyâ nüfûsu 5.352.000.000. ABD'nin Washington şehrinde Environmental Fund (Çevre Fonu) Enstitüsünde yapılan hesaplara göre, dünyâda her sâniyede 2,5 kişi doğuyor.
Nüfus yoğunluğu: Bir ülkenin nüfûsunun yüz ölçümüne bölünmesiyle elde edilen ortalama rakam. Bu yoğunluk, kilometre kareye düşen kişi sayısı olarak hesaplanır. Türkiye'nin 1990 yılı sayımına göre nüfusu 56.473.035'tir. Buna göre, gerçek alanı (göller dışında) esas alındığında kilometrekareye 73 kişi düşmektedir. Yalnız birçok yerleşme merkezinde yoğunluk, ortalamadan yüksek, yerleşmeye elverişsiz yerlerde(Tuz Gölünün güneyinde olduğu gibi) kilometrekareye beş kişi düşer.
Ülkelerin yüzölçümleri umûmiyetle sâbit fakat nüfus toplamları her yıl değişip, belli zamanlarda yapılan sayımlarla tesbit edildiğinden, nüfus yoğunluğu devamlı değişir. Bütün dünyâ devletlerinde, yerleşim yerlerinin durumuna göre nüfus yoğunlukları, farklılık gösterir. Çöller, verimi olmayan arâziler, nüfus yoğunluğu bakımından düşük yerlerdir.
Yıllara Göre Toplam Dünyâ Nüfûsu
1650
545.000.000
1750728.000.000
1800906.000.000
19001.608.000.000
19201.681.000.000
19302.015.000.000
19402.249.000.000
19502.509.000.000
19603.010.000.000
19653.295.000.000
19703.610.000.000
19753.967.000.000
19814.437.000.000
19864.917.000.000
19905.325.000.000
2000 (Tahminen)6.214.000.000
Cumhûriyetin îlânından sonra, Türkiye genelinde yapılan nüfus sayımları ve artış oranları:
YılNüfusArtış oranı (binde)
192713.648.27021,10
193516.258.01821,10
194017.820.95018,01
194518.790.17410,59
195020.947.18821,73
195524.064.76327,75
196027.754.82028,53
196531.391.42124,62
197035.605.17625,19
197540.347.71925,00
198044.736.95720,65
198550.664.45824,88
199056.473.03521,71
Dünyânın en büyük şehirlerinden bâzıları
AdıÜlkesiNüfûsu
ŞangayÇin13.341.896
TokyoJaponya11.885.000
PekinÇin10.819.407
SeulKore10.726.000
ParisFransa10.210.059
MexicoMeksika9.815.901
MoskovaRusya Federasyonu8.769.000
Tahranİran8.712.087
New YorkABD7.369.454
İstanbulTürkiye7.309.190
Londraİngiltere6.735.400
KahireMısır6.052.836
KaraçiPakistan5.208.132
Dünyâ devletlerinden bâzılarının nüfus yoğunlukları
Devletin adıNüfus yoğunluğu (km2ye) (1992)
Afganistan27,7
Almanya224,9
ABD26,8
Arjantin93,7
Belçika328,3
Brezilya17,8
Bulgaristan81,0
Cezayir11,1
Çek Cumhûriyeti122,0
Çin121,8
Danimarka119,9
Endonezya96,3
Fas57,2
Finlandiya16,5
Fransa105,3
Hindistan281,1
Hollanda446,8
Irak43,3
İngiltere235,8
İran36,4
İspanya77,4
İsrail253,1
İsviçre167,4
İtalya189,7
Japonya328,3
Kanada3,0
Kuzey Kıbrıs Türk Cum.50,4
Libya2,5
Lübnan274,0
Macaristan110,7
Mısır56,1
Norveç13,2
Pakistan147,9
Polonya122,9
Portekiz106,5
Romanya98,2
Suriye69,9
Suudi Arabistan6,8
Tunus54,4
Türkiye75,2
Ürdün40,9
Yunanistan78,0
Genellikle doğu ülkelerinde nüfus artış oranı yüksek olduğu halde, batı ülkelerinde düşüktür. Batıda hiç çocuk sâhibi olmayan veya tek çocuk sâhibi olan çok sayıda âile mevcuttur. İki çocuklu, özellikle üç ve daha çok çocuklu âile sayısı oldukça azdır. Bâzı ülkelerde devlet üçüncü çocuğa bakmayı taahhüt etmektedir. Uzmanlar Avrupa ülkelerinde nüfus artış hızı bu tempoda kalırsa 60 sene sonra Avrupada nüfûsun oldukça azalacağına işâret etmektedirler.
Sayım yıllarına göre il nüfusları19401950196019701975198019851990
Adana375.777508.518760.8031.035.3771.240.4751.467.3461.725.9401.934.907
Adıyaman??233.717303.511346.892368.780430.728513.131
A.Karahisar316.034372.273459.115542.111579.171598.462666.978739.223
Ağrı121.477155.455215.118290.311330.201369.272421.131437.093
Amasya136.029163.029163.669257.281322.806337.955358.289357.191
Ankara602.965819.6931.321.3802.041.6582.585.2933.196.4602.909.9463.236.626
Antalya256.366311.442416.130577.334669.357753.596891.1491.132.211
Artvin153.273174.977196.301225.869228.026227.906226.338212.833
Aydın281.784335.663467.341564.802609.869651.526743.643824.816
Balıkesir482.827563.221670.669749.669789.889851.381910.282973.314
Bilecik127.977137.030145.699138.856137.108147.702160.909175.526
Bingöl70.328131.364177.951209.107210.804228.452243.315250.966
Bingöl70.328131.364177.951209.107210.804228.452243.315250.966
Bitlis68.82588.634128.966185.473219.705258.247301.829330.115
Bolu257.393303.111353.004403.766428.704473.168504.778536.869
Burdur119.498136.555179.514210.335221.993236.526248.002254.899
Bursa461.648545.919693.894847.884961.0051.161.5531.324.0151.603.317
Çanakkale304.588289.429337.610360.764369.385401.363417.121432.263
Çankırı183.782217.188241.452261.367265.468258.467264.850279.129
Çorum302.745341.353446.389518.366547.580570.518598.695609.863
Denizli285.225340.277425.449511.160561.819601.492667.478750.882
Diyarbakır257.321293.738401.884581.208651.233770.763934.5051.094.996
Edirne251.373221.268276.479316.425340.732361.888389.638404.599
Elazığ190.366213.330378.332379.915417.924428.687483.715498.225
Erzincan158.498197.770243.005276.122283.683298.186300.072299.251
Erzurum371.394461.090568.864684.951746.666802.288856.175848.201
Eskişehir206.794276.164368.827459.367495.563543.753597.104641.057
Gaziantep306.906328.343434.579606.540716.447807.093966.9181.140.594
Giresun279.236299.555381.453451.679463.587478.389499.809499.087
Gümüşhane181.290203.994243.115282.238293.673278.063176.835169.375
Hakkâri36.44644.20767.766102.312126.036177.936138.707172.479
Hatay246.138296.799441.209591.064744.113863.6451.002.2521.109.754
Isparta171.751186.316242.352300.029322.685356.826382.844434.771
İçel257.709317.929444.523590.943714.817842.8171.034.0851.266.995
İstanbul991.2371.166.4771.882.0923.019.0323.904.5884.870.7475.842.9857.309.190
İzmir640.107768.4111.063.4901.427.1731.673.9661.968.6142.317.8292.694.770
Kars356.534410.236543.600660.018707.398701.196722.431349.437
Kastamonu369.847412.016433.620446.601437.782448.363450.353423.611
Kayseri342.969403.861480.387598.693678.654768.413864.060943.484
Kırklareli256.353191.376241.131268.224268.399281.412297.098309.512
Kırşehir149.518181.899175.749214.932232.853240.108260.592256.862
Kocaeli375.530474.644297.463385.408477.736591.848742.245936.163
Konya620.936741.026982.4221.280.2391.422.4611.560.9681.560.3751.750.303
Kütahya359.890422.815367.753439.967469.721498.660545.217578.020
Malatya418.473483.568394.172510.979574.558609.452665.809702.055
Manisa455.812520.091657.104805.650872.375940.4081.048.2971.154.418
Maraş202.073288.843389.857528.982640.972743.465840.044892.952
Mardin252.505269.490353.411453.092519.687568.039490.044557.727
Muğla211.445241.640299.611368.776400.796436.959486.066562.809
Muş73.939107.286167.633234.250267.203298.757339.492376.543
Nevşehir??187.398229.830249.308254.849277.693289.509
Niğde275.443331.470322.917408.441463.121506.614287.997305.861
Ordu305.017373.017469.379608.721664.290717.977766.348830.105
Rize172.764181.512248.930315.700336.278359.199374.206348.776
Sakarya??361.992459.052495.195551.116610.500683.061
Samsun363.384475.660654.602821.183906.381998.4171.106.2191.158.400
Siirt146.522156.703232.243320.684380.103445.486228.681243.435
Sinop190.844225.621249.730265.655267.605276.445280.140265.153
Sivas468.243542.004669.922731.921739.898749.655771.555767.481
Tekirdağ????319.987363.017402.721468.842
Tokat317.919388.923437.590540.855599.166623.300679.638719.251
Trabzon390.733420.279532.999659.120719.008725.942786.194795.849
Tunceli94.639105.759140.068157.293164.591157.236150.139133.143
Urfa245.398298.394401.919538.131597.277607.425795.0341.001.455
Uşak??184.733207.512230.381245.778271.261290.283
Van112.975145.944211.034325.763386.314471.019547.216637.433
Yozgat276.611324.469402.400464.410500.371499.410545.301579.150
Zonguldak349.783426.684569.059743.654846.617972.8561.044.945867.726
Aksaray??????303.144326.399
Bayburt??????109.260107.330
Karaman??????208.959217.536
Kırıkkale??????365.258349.396
Batman??????285.423344.669
Şırnak??????215.614262.006
Bartın???????205.834
Ardahan???????170.117
Iğdır???????142.601
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.