Rehber | Kategoriler | Konular
TAHRAN
İran'ın başşehri. İran'ın kuzey kısmında ve Elburz Dağlarının güney yamaçlarında yer alan şehir, Hazar Denizine 100 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 1162 m kadar yüksekliktedir. Şehrin 20 km kuzeyinde bulunan Serr-i Tavçal Geçidiyse 3840 m yüksekliktedir.
Tahran, târihte önemli ilim, kültür ve ticâret merkezlerinden olup, Büyük Selçuklu Devletinin başşehri olanRey şehrinin yakınlarında büyük bir köy durumundaydı. Rey şehrinin 1220'de Moğollar tarafından istilâ ve tahrip edilmesinden sonra önem kazandı. Harâbeye dönen Rey halkının büyük bir kısmı Tahran'a yerleşti. Böylece Tahran gelişmeye başladı. O devirdeki Rey şehrinin kalıntıları Tahran şehri yerleşme alanının güney kısmında yer almaktadır. Tîmûrlular zamânında Rey eyâleti Tîmûr Hanın dâmâdı Emir Süleyman Şahın idâresindeydi. Tahran'da da vâlinin bir temsilcisi bulunuyordu.
İran'a hâkim olanSafevîler devrinde sırasıyla Erdebil; Tebriz ve İsfehan başşehir yapıldı. Bu sebeple Rey önemini kaybetti, fakat Tahran gelişti.
Şah Tahmasb-I başa geçince Tahran'ın etrâfına sur ve bu sur üzerine 114 kule yaptırdı. Ayrıca Tahran'a yeni bir pazar yeri inşâ ettirdi. İran'ın büyük bir kısmı Afganlılar tarafından 1725'te ele geçirilince Tahran da onların hâkimiyeti altına girdi. Daha sonra Afganlılar geri çekilince Şah Tahmasb-II Tahran'a döndü.
Safevî Hânedânına son verip idâreyi ele geçiren Avşarlar Hânedânına mensup, Nâdir Şah, ilk oğlu ve o zamâna kadar bütün İran'da nâiblik vazifesini yürütmüş olan Rıza Kuli Mirza'ya Tahran'ı dirlik olarak verdi. Sonra idâreyi ele geçiren Zendler Tahran'ı hâkimiyeti altına aldı. Zend Hânedânının kurucusu Kerîm Han 1762'de Şiraz'ı kendine başşehir yapıncaya kadar Tahran'da oturdu. Kaçar Hânedânının kurucusu Aga Muhammed Şah Kaçar Tahran'ı ele geçirip, 1786'da kendisine başşehir yaptı. Bütün seferlerine buradan başladı ve sarayların temelleri bu sırada atıldı. Kaçar Hânedânı döneminde başşehir olan Tahran'da birçok karışıklık çıktı.
1925 senesinde idâreye, Pehlevî Hânedânı hâkim oldu. Bu târihten îtibâren Tahran'da şehircilik açısından büyük gelişmeler görüldü. İkinci Dünyâ Savaşı sırasında (1943) burada Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi. Muhammed Rızâ Pehlevî'nin iktidarı zamânında petrol sanâyiindeki teknolojik gelişmelerin de tesiriyle gelişen Tahran, 1979'da Şahın devrilmesiyle ortaya çıkan Humeynî rejimi zamânında duraklama dönemine girdi. Birçok proje yarım kaldı. İran'da meydana gelen iç karışıklıklar bir de Irak-İran Savaşı sebebiyle pek fazla gelişme görülmedi.
İran'ın İsfahan, Tebriz gibi diğer şehirlerine göre yeni bir yerleşim merkezi ve başşehir olan Tahran bugün önemli sanâyi merkezlerindendir. İran'ın sanâyi üretiminin yarısından fazlası Tahran'da gerçekleştirilir. Başlıca sanâyi ürünleri dokuma, çimento, şeker, porselen, elektrikli âletler ve ilâçtır. Ayrıca Tahran yakınındaki Rey'de bir otomobil montaj sanâyiiyle petrol rafinerisi mevcuttur. İran'ın diğer şehirlerine kara ve demiryollarıyla bağlanan Tahran'da modern havaalanı vardır. 1925'ten sonra önemli şekilde şehirleşen Tahran, bilhassa kuzey ve kuzeybatı bölgelerden gelerek yerleşen insanlar sebebiyle, hem gelişti hem de nüfûsu fazlalaştı. Bugün Tahran'ın nüfûsu 6-7 milyon civârındadır. Kuzeyde Elburz Dağları eteğindeki saraylılarla halkın yazı geçirmek için gittikleri eski köyler ve sayfiye yerleri günümüzde modern yerleşim merkezi hâline geldi. Şehrin batı kesiminde Gazvin karayolu üzerinde önemli bir sanâyi bölgesi gelişti.
Tahran'da pek eski olmadığından İran'ın diğer şehirlerindeki kadar târihî eser ve yapıya sâhip değildir. Şehrin etrâfını çeviren Tahmasb-I'in yaptırdığı surlar, Esretâbâd, Kasr-ı Kaçar, Şemsü'l-Emâreh, Baharistan Sarayı, Nuşirevân Sarayı, Ünlü Tavus Kuşu Tahtının ve değerli taşlarla süslü Nâdiri Tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sâdâbâd Sarayı ve Mermer Sarayı gibi saray ve köşkler, Sipehsalar Câmii, Mescid-i Şâh ve İmamzâde Zeyd Câmii Tahran'ın önemli târihî yapılarıdır.
Tahran'da bir arkeoloji ve bir etnoğrafya müzesi vardır. Ayrıca Tahran Üniversitesi İran Üniversitesi, Şerif Teknik Üniversitesi gibi yüksek öğretim kurumlarına sâhiptir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.