Rehber | Kategoriler | Konular
HAZiNE
Alm. Staatskass (f), Staatsschatz (m), Fr. Tresor (m), İng. Public treasury, treasury. Bütçenin gelir ve giderleri arasında yer ve zaman bakımından ortaya çıkan âhenksizlikleri gideren devletin eline geçen paraları muhâfaza ve idâre ile gerekli ödemeleri yapan kuruluş.
Daha önce kurulmuş bütün İslâm memleketlerinde olduğu gibi Osmanlı Devletinde de hazîneye âit fonksiyonları Beytülmâl müessesesi yerine getirirdi (Bkz. Beytülmâl). Yurdumuzda hazine işleri, Hazine ve Dış Ticâret Müsteşarlığına bağlı Hazine Genel Müdürlüğü ve Milletlerarası İktisâdî İşbirliği Teşkilâtı tarafından yürütülmektedir. Hazîne Genel Müdürlüğünün asıl görevi, hazîne işlemlerini yapmak, yâni gelirleri toplamak, giderleri ödemek, hazine mevcûdunu işlemektir. Genel Müdürlüğün ilâveten, darbhâne, amortisman sandığı, menkul kıymetler ve kambiyo borsası ile ilişkisi vardır. Hazîne, ayrıca hisse senetlerini, tahvilât cüzdanını ve muhâfazası gereken eşyâyı saklar, idâre eder. Dâhilî ve hâricî, mâlî hareketleri tâkib eder. Millî paranın tedavül ve istikrârının, ödemeler bilançosunun ve kredi işlerinin sağlanması yolunda tedbirler teklif eder. Devletin yabancı memleketlerdeki tediyelerini yerine getirir. Devletin para hareketlerini ilgilendiren işleri hazırlar,yürütür ve denetler.
11 Temmuz 1960 târihinden îtibâren Hazîne Genel Müdürlüğüne, Milletlerarası İktisâdî İşbirliği Teşkilâtı bağlanmıştır. Bu sûretle ABD ve diğer devletlerle iktisâdî teşebbüs ve anlaşmaları îfâ ederek, tatbik etmek görevi de Hazîne Genel Müdürlüğüne verilmiştir.
Hazînenin, kamu mâliyesindeki yeri ve önemi o kadar büyüktür ki, bâzı memleketlerde Mâliye Bakanlığının yanında sırf bu işlerle uğraşmak üzere Hazine Bakanlığı kurulmuştur. Hazînenin bankaya olan benzerliği çok fazladır. Birçok hallerde devlet, hazîne kuracak yerde bankalardan faydalanmıştır. 1930 yılında Merkez Bankası kuruluncaya kadar Osmanlı ve Zirâat bankalarından faydalanan devlet, bu târihten îtibâren hazîne nakit hareket işlerini Merkez Bankasına bırakmıştır. Günümüzde de Merkez Bankasının bulunmadığı yerlerde Zirâat Bankası her iki bankanın da bulunmadığı halde herhangi bir banka aynı görevi yerine getirir. Herhangi bir banka şubesinin olmaması hâlinde, mal sandıkları ve postanelerle aynı işler yapılır.
Gelir ve giderlerin yer bakımından denkleştirilmesine, Hazîne Nakit Hareketleri denir. Bunu hesaplamak için de, bütçeye âit olsun olmasın bütün gelirler Maliye Bakanlığının emrinde bir hesapta toplanır. Bu paraların gerekli miktârı, îcâb eden yerlere gönderilerek ilgililere ödenmek üzere saymanların emrinde hazır bulundurulur. Hazîne Genel Müdürlüğü, bankalardan belli zamanlarda hesap özeti alır. Bu bilgilere dayanarak lüzumlu yerlerde gereken parayı hazır bulundurmak için Merkez Bankasına veya diğer bir bankaya gereken teslimâtı vererek, devlet gelirleri ile giderleri arasında yer bakımından âhenk sağlamaya çalışır. Gelir ve giderlerin zaman bakımından denkleştirilmesine Hazîne İşlemleri denir. Hazîne Genel Müdürlüğünün asıl görevi; devletin her an ödenmesi gereken giderlerini karşılayacak para bulundurmaktır. Devletin elinde ihtiyaçtan fazla para bulunduğu anda onu işletmek, değerlendirmek gereklidir. Devletin nakit ihtiyaçlarını bilmek ve bunları karşılayacak kaynakları araştırmak lâzım gelir. Dalgalı paralar, Merkez Bankası avansları, hazîne bonoları, konsilide borçlar hazîne gelir kaynaklarıdır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.