Rehber | Kategoriler | Konular
ELASTiKiYET
Alm. Elastizität (f), Fr. Elasticité, İng. Elasticity. Kuvvet tesiriyle kalıcı şekil değiştirmeyip, kuvvet kaldırılınca eski hâline dönme, esneklik. Bir cisim üzerine bir kuvvet uygulanınca, cismin şekli, ebatları değişir. Eğer kuvvet kalkınca, cisim eski şekil ve ebâdını alıyorsa meydana gelen şekil değişikliği elastiktir. Eski şeklini almaz ise meydana gelen değişikliğe plastik şekil değiştirme denir. Bu hâlde cisim ilk şekil ve hacmine dönemez. Elastiklik belli bir değere kadar görülür. Bu değerden sonra plastik şekil değiştirme meydana gelir. Bu değere elastiklik sınırı denir.
Elastiklik sınırı içinde kalmak üzere elastik bir cisme bir kuvvet tesir ettiğinde cismin boyu belli bir miktar uzar veya kısalır. Bu uzama veya kısalma, tesir eden kuvvetle orantılıdır. Bu kâide Hooke Kânunu olarak adlandırılır. Tatbik edilen kuvvetin cismin kesitine bölümü olan gerilmenin (Î= F/A); uzama miktarının, cismin boyuna bölümü olan birim uzamaya oranı (Dl / l = Î) sâbittir. Bu sâbit değere elastiklik modülü veya Young modülü denir.
Bu değer, bir teli kendi boyu kadar, yâni % 100 uzatmak için, birim kesitine uygulanması gereken kuvvete eşittir ve teorik bir değerdir.
Elastik bir tel elastikliğini akma sınırı denen bir değere kadar muhâfaza eder ki, bu değer yaklaşık olarak % 1-2 birim uzamanın meydana geldiği sınırdır. Uzamaların kuvvetle orantılı olduğunu Robert Hooke bulduğu için bu ilişkiye ?Hooke Kânunu? denmektedir. Katı bir cisme kuvvet tatbik edildiğinde, uzamanın yanında kesitte daralma da meydana gelir. Birim daralmanın birim uzamaya oranına Poisson katsayısı denir. Bu katsayı 0 ile 0,5 arasında değişir.
Tatbik edilen kuvvet, cismi çekme değil de basınca zorlarsa, boyda kısalma, kesitte artma olur. Hooke Kânunu buna da tatbik edilir. Fakat elastiklik modülü Young modülünden farklıdır ve sıkıştırma modülü adını alır. Sıkıştırma hâlinde Hooke Kânunu'nun geçerli olduğu sınır, çekmeden farklıdır. Sıkıştırma mukâvemeti çekme mukâvemetinden dâimâ daha büyüktür.
Bir çubuğun eğilmesi (meselâ bir kirişin ortasından bir kuvvetle bastırılması) hâlinde meydana gelen çökme miktarı, elastiklik modülüne bağlıdır ve belli ifâdelerle hesap edilir. Benzer şekilde burulan bir çubukta meydana gelen açısal ve elastik şekil değiştirme ve yine burulma veya kayma modülü denen sâbit bir değere göre hesap edilir.
Kuvvet tesirinde kalan cismin, boy ve kesitindeki değişmeler yanında, hacminde de değişme meydana gelir. Bu değişmeler de belli bir sınıra kadar gerilmelerle orantılıdır. Bu oran değerine ?hacim modülü? denir. Sıvılarda hacim modülü bulk modülüdür. Basınç gerilmesinin (basıncın) birim hacim değişmesine oranına eşittir. Sıvılar için çok önemli kavramdır. Bulk modülünün tersine kompressibilite (sıkışabilirlik) adı verilir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.