Rehber | Kategoriler | Konular
UFUK
Alm. Horizont (m), Fr. Horizon (m), İng. Horizon. Gökyüzünün yerküresi veya denizle birleşiyor gibi göründüğü sınır. Buna görünen ufuk denir. Çekül doğrultusuna merkezde dik bir düzlemin gök küresiyle ara kesiti olan büyük dâire astronomik ufuk adını alır.
Büyük dâireler gökküresinin merkezinden geçerler. Gözü deniz seviyesinde bulunan bir râsıdın gördüğü ufukla astronomik ufuk çakışır. Gözlemci yerküresinden yükseldikçe görünen ufuk astronomik ufka nispetle alçalır ve genişler. Râsıdın yeryüzünden metre olarak yüksekliği ?h? ise (depresyon), (depressiondip) veya (inhitât-ı ufuk) adı da verilen ufuk alçalmasının açı dakikası cinsinden değeri a= 1,78 V-h formülleriyle bulunur. Işığın atmosfer tabakaları tarafından kırılması sebebiyle (ufukta 35 dakikalık bir yükseklik açısı) ufuk gerçek yerinden yukarıda gözükür. Yerküresi yuvarlak olduğundan görünen ufuk yüzeyi de eğridir. Bu yüzey toplam yeryüzüne nispetle çok küçük olduğundan çekül doğrultusuna dik bir düzleme çok yakındır. Böyle kabul edilir. Alçalmış ufuk mer'î veya zâhirî ufuk olarak da isimlenir. Yerküresi bir nokta gibi gök küresinin merkezinde kabul edilir. Bütün gök cisimleri gök küresinin içinde yer alır. Yer ve gök kürelerinin merkezinde çekül doğrultusuna dik olan düzleme hakîkî ufuk denir. Astronomik hesaplar bu ufka göre yapılır. Çekül doğrultusuna dik olarak gözlemcinin gözünden geçen ufka riyâzî ufuk denir ve yerküresine teğet olarak buna paralel olan ufka hissî ufuk adı verilir. Rasatlar riyâzî ufka göre yapılıp neticeler hakikî ufka çevrilir. Hissî ufukla hakîkî ufuk arasında yerküresinin yarıçapı (6372 km) kadar bir mesâfe olup, güneşin buna tekâbül eden yatay paralaksı (ihtilâf-ı manzar) 9 sâniyelik bir yükseklik açısı doğurur. Güneşin yarıçapı da 16 açı dakikalık bir yükseklik hâsıl eder. Bütün bunlar güneşin doğduğu ve battığı ufka alttan teğet olduğu ânı hesaplamada kullanılır.
Vakit ve yer hesaplarında ufuk önemlidir. Güneşin irtifaı (yüksekliği) ufka göre ölçülüp ufkun üstünde (+), altında (?) alınarak zaman (saat) hesaplanır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.