Rehber | Kategoriler | Konular

UKRAYNA

DEVLETİN ADIUkrayna

BAŞŞEHRİKiev

NÜFÛSU51.944.000

YÜZÖLÇÜMÜ604.000 km2

RESMÎ DİLİUkranca

DÎNİHıristiyanlık

PARA BİRİMİRuble

Avrupa'da yer alan bir devlet. Kuzeyinde Beyaz Rusya, doğusunda Rusya Federasyonu, güneyinde Azak Denizi, Karadeniz, Moldavya ve Romanya, batısında Macaristan, Çek Cumhûriyeti ve Polonya yer alır.

Târihi

Bölgede târih boyunca çeşitli devletler kuruldu. Dokuzuncu asırda kurulan ve ilk Rus devleti olan Kiev Prensliği, 13. asırda Moğol saldırılarına mâruz kalarak yıkıldı. Batı Ukrayna'da Galiçya ve Volinya Prensliği 11. asırdan 14. asra kadar hâkimiyetlerini devam ettirdi.

Ülke topraklarının büyük bölümü 14. asırda Litvanya'nın hâkimiyeti altına girdi. Polonya ve Litvanya'yı tek bir federe devlet hâline getiren Lublin birliğinin 1569'da sağlanmasından sonra Ukrayna toprakları fiilen Polonya'nın hâkimiyetine girdi. Zaporojye Kazaklarının lideri Bogdan Hmelnitski Polonya yönetimine karşı ayaklandı ve 1651'de Rus Çarından yardım istedi. Bu durum Rus Çarlığı ile Polonya arasında savaşa sebep oldu. Savaşın ardından Dinyeper Nehrinin doğusunda kalan topraklarla Kiev Rusların hâkimiyetine girdi. Kırım'ın 1783'te Rus hâkimiyetine girmesi üzerine Karadeniz kıyısında yeni yerleşim merkezleri kurulmaya başladı.

On sekizinci asırda Polonya topraklarının paylaşılması üzerine Dinyeper'in batısındaki Ukrayna toprakları Rus hâkimiyetine, Galiçya ise Avusturya hâkimiyetine bırakıldı. On dokuzuncu asırda Ukrayna'da milliyetçi hareketler yaygınlaşınca, Rus çarı bu hareketleri bastırmak için şiddetli tedbirlere başvurdu. Ukraynacayı kullanmayı sınırladı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hâkimiyeti altında yaşıyan Ukraynalılar ise daha rahattılar. Birinci Cihan Harbinin başladığı sırada Galiçya'da yaşıyan Ukraynalılar kendi kültür, siyâsî ve dînî kurumlarını geliştirmişlerdi.

Rusya'da 1917 devriminden sonra Harkov'da Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu. Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun yıkılması üzerine Ukraynalılar 1918'de Galiçya'nın yönetim merkezi Lemberg'i ele geçirerek Batı Ukrayna Millî Cumhûriyetini kurdular. Bu devlet 1919'da Ukrayna Millî Cumhûriyetiyle birleştiyse de 1919 Haziranında Ukrayna askeri Galiçya'dan çıkarıldı. Bukovina Romanya'nın, Macaristan toprakları içinde kalan eski Ukrayna şehirleriyse yeni kurulan Çekoslovakya'nın hakimiyetine girdi. Çeşitli devletler 1917-21 arasında Ukrayna'nın hâkimiyetini ele geçirmek için çalıştılarsa da başarılı olamadılar. Ukrayna 1924'te Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri oldu.

İkinci Dünyâ Harbine kadar Ukrayna hızla sanâyileşti ve tarımda kollektifleştirme politikası uygulandı. Bu harekete köylü büyük tepki gösterdi. Stalin döneminde bölgede baskılar arttırıldı ve Ukraynacanın kullanımı yasaklandı. Sâdece Çekoslovakya'da yaşayan Ukraynalılar geniş siyâsî ve kültürel haklara sâhiptiler.

Alman-Sovyet saldırmazlık Paktının 1939'da imzâlanmasıyla Polonya'nın hâkimiyeti altında bulunan Doğu Galiçya ve Batı Volniya toprakları Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhûriyetine bırakıldı. 1941 Haziranında Rusya'ya saldıran Almanlar kısa sürede Ukrayna'yı işgal ettiler. Başlangıçta Ukraynalılardan destek gören Almanlar, daha sonraları gerilla direnişiyle karşılaştılar. Almanların savaş sonunda mağlup olmaları üzerine bütün Ukrayna toprakları Rusya'nın hâkimiyeti altına girdi.

1989'da Rusya'da başlayan reformlar Ukrayna'da da köklü değişikliklere sebep oldu. İlk çok partili seçimler yapıldı. Ülke yeni bir siyâsî ve ekonomik döneme girdi. Ukrayna 1991'de bağımsızlığını îlân etti ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğunun kurucuları arasında yer aldı.

Fizikî Yapı

Ülke toprakları, Doğu Avrupa Ovasının büyük bölümünü kaplar. Kuzeydoğusunda Orta Rusya Platosunun bir uzantısı yer alır. Karadeniz kıyıları boyunca uzanan Karadeniz düzlüğü, Kırım Yarımadasında Kuzey Kırım Düzlüğünü meydana getirir. Batıda yer alan Karpat Dağlarının uzunluğu 240 km'yi geçer. Karadeniz ile Azak Denizi arasında kalan Kırım Dağları birbirine paralel üç alçak sıradan meydana gelir. Bu sıralar arasında vâdiler yer alır.

Başlıca akarsuları Dinyester ve Dinyeper nehirleri olup, Azak-Karadeniz Havzasına doğru akar. Pripet Bataklıklarının bir bölümü ve bir içdeniz olan Azak Denizi ülke sınırları içinde kalır.

İklimi

Ukrayna ılıman bir iklim kuşağında yer alır.

Tabii Kaynaklar

Mâdenler: Ukrayna; manganez cevheri bakımından dünyânın en zengin bölgelerindendir. Ayrıca önemli miktarda demir cevheri vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Ukrayna'nın nüfûsu 51.944.000 olup, nüfus yoğunluğu 86'dır. Nüfûsun % 72,7'si Ukraynalı, % 22'si Rus, % 5,3'ü diğer milletlerden meydana gelmektedir. Halkın % 67'si şehirlerde, % 33'ü köylerde yaşamaktadır. Başlıca şehirleri Sivastopol, Odessa, Harkov, Denetsk, Krivay Rog, Zaporojye'dir.

Ukrayna'da 7-17 yaşları arasında eğitim mecbûri ve parasızdır. Eğitim Ukraynaca yapılmaktadır. Ayrıca Rusça, Moldavya dili, Lehçe, Bulgarca, Macarca, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve İngilizcenin kullanıldığı okullar da vardır. Ülkede 140'tan fazla yüksek öğretim kurumu ile Ukrayna Cumhûriyeti Bilimler Akademisine bağlı çok sayıda ilmî çalışmalar yapan kurum vardır. Ukrayna'da okuma yazma bilmeyen hiç yok gibidir.

Ekonomi

Ekonomi tarım ve sanâyiye dayalıdır. Tarımda makina yaygın şekilde kullanılır. Ülke çapında yaklaşık sekiz bin kollektif çiftlik (Kolhoz) ile 1700 civârında devlet çiftliği (Sovhoz) vardır. Bu çiftliklerde et ve süt için büyükbaş hayvan beslenir. Ayrıca tahıl, sebze, patates ve şekerpancarı yetiştirilir.

Ukrayna'da çelik sanâyii gelişmiştir. Ülkede ayrıca metalurji araçları, dizel lokomotifler, televizyon ve traktör üreten fabrikalar vardır. Sun'î gübre, sülfirik asit ve şeker fabrikaları ekonomide önemli yer tutar. Sanâyi tesislerinde kullanılan enerjinin hemen tamâmı fosil yakıtlarından elde edilir.

Siyâsî Hayat

Ukrayna'da en yüksek yasama organı Yüksek Meclistir. Meclis üyeleri beş yılda bir yapılan seçimlerle belirlenir. Yüksek Meclis Devlet Başkanı ve Bakanlar Kurulu üyelerini atar.


Konular