Rehber | Kategoriler | Konular
TRişiN (Trichinella spiralis)
Helmintlerin (solucanların) nemathelmintler bölümünden nematodlar sınıfının, afazmidyn (aphasmidia) alt sınıfının trişurida takımından, trişinagiller âilesinin bir üyesi. Aslında fârelerin bir parazitidir. Bununla berâber domuz, ayı, kedi, köpek ve insanda da bulunur. Bütün dünyâda domuz etinin yendiği ülkelerde, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avrupa'da sık rastlanan bir barsak parazitidir. ?Domuz kurdu? olarak da bilinir. Müslüman ülkelerin halkında rastlanmaz.
Yapısı ve gelişimi: Erkek 2 mm boyunda ve 0,04 mm enindedir. Çok ufak olduğundan çıplak gözle görülemez. Arka ucunda iki büyük uzantı vardır. Dişi 3 mm uzunlukta ve 0,06 mm enindedir, ovovivipardır. Yâni yumurtalar karnında açıldığından doğrudan doğruya kurtçuk doğurur. Yumurtlama yeri ön uca yakın bulunan dişi iki ay kadar canlı kalabilir ve bu sürede çok sayıda kurtçuk (larva) çıkarır. Yeni doğmuş olan kurtçuk 0,01 mm boyunda ve 5 mikron enindedir. Larva kaslara yerleştiği zaman da hemen hemen aynı büyüklüktedir. Diğer helmintlerden farklı olarak hem kurtçuk hem de erişkin kurt aynı konakta bulunur.
Vücûdunda kurtçukları taşıyan bir canlıyı yiyen sağlam bir konağın (domuz, köpek, kedi veya insan) ince barsağında serbest kalan kurtçuklardan 24 saat içinde erişkin erkek ve dişiler meydana gelir. Bunlar barsak duvarına (mukozasına) yapışık olarak bulunurlar. Çiftleşmeden sonra erkekler ölürler. Barsak duvarındaki mezanter lenf düğümlerinde yerleşen dişiler buralarda kurtçukları doğururlar. Altı hafta içinde her dişi 1500'e varan sayıda kurtçuk doğurur. Bâzıları dışkıyla çıkabilen kurtçukların çoğu lenf (akkan) ve kan dolaşımı yoluyla bütün vücûda dağılır. Bununla berâber, yalnız çizgili kaslarda, özellikle diyafrağma, dil, gırtlak, karın duvarı ve göğüs kaslarında yerleşirler, büyürler ve iki hafta kadar sonra bulaştırıcı olurlar. Kas trişinleri denen bu kurtçuklar 1 mm kadar boya erişirler. Vücutları kendi üzerine kıvrılır. Etraflarını çeviren elips şeklinde bir kapsül vardır. Çoğunlukla bir yıl içinde kireçleşen kurtçuklar bâzan da yıllarca canlı kalabilirler. Hattâ 30 yıl sonra canlı olanların bulunduğu bildirilmiştir. İnsan bu kurtçuklu domuz etini yediği zaman, kapsül mîde enzimleri tarafından eritilir. Barsağa geçen kurtçuklar gelişerek erişkin trişin hâline geçerler. İnsanda yaptığı hastalığa ?tirişinoz? denir.
Hastalık ve belirtileri: Barsakta yerleşen erişkin trişinin tesiriyle barsak mukozasında (iç duvarında) kanamalar, şişme ve yaralanma neticesinde bir enterit (barsak iltihabı) meydana gelebilir. (Bkz. Gastroenterit)
Kurtçuklar vücuttaki göçleri sırasında akciğerden geçerken bu organda kanamalara ve şişmeye sebep olduğundan pnömoni (zatürre) belirtileri görülür. Göç esnâsında ateş yükselmesi, baş ağrısı, terleme, yüzde şişme ve deride döküntüler bulunabilir.
Trişinoz denen hastalık manzarasında, patolojik değişikliklerden çizgili kaslara âit olanlar ön plândadır. Kurtçukların yerleştiği kaslarda bir miyozit (kas iltihabı) meydana gelir. Bu kaslarda ağrı ve hassâsiyet vardır, hastanın ateşi yükselir. Kurtçuk kalp kasında yerleştiğinde, bâzan elektrokardiyogramla tespit edilebilen bozukluklar meydana çıkar. Nâdiren beyini tutarak menenjit veya ansefalit belirtileri görülebilir. Hastaların akyuvarlarında yükselme, bâzı vak'alarda % 90'a varır. Ve bu yükselme eozinofillerdedir.
Teşhisi: Yukarıda sayılan belirtiler birçok hastalığı hatıra getirebilir. Bu sebeple teşhis zordur. Domuz eti yiyen bir hastada miyozit ve kanında akyuvarların eozinofil cinsinde yükselme varsa trişinozdan şüphelenmelidir. Dışkıda trişinin erişkin veya kurtçuk şekilleri aranabilir. İshâlli hastalarda bunları görme ihtimâli çok fazladır. Deri içine trişinden özel olarak hazırlanan maddelerin (tişinellin) zerkiyle allerjik cevap alınırsa teşhise yardımcı olur.
Tedâvi: Tesirli, husûsî ilâcı yoktur. Barsak kurtlarını dökücü ilâçlar tesirsizdir. En mühim tedâvisi korunmadır, yâni domuz eti yememektir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.