Rehber | Kategoriler | Konular
OPTiKçE AKTiFLiK
Alm. Optische Aktivität (f), Fr. Activité (f) optique, İng. Optical activity. Molekül yapısı asimetrik olan bileşiklerin kendilerinden veya çözeltilerinden geçen polarize ışığın, titreşim düzlemini sağa veya sola çevirmeleri.
Bir molekül, çeşitli sebeplerle asimetrik olabilir. Fakat en çok bilinen sebep, bir karbon atomuna dört farklı atom yahut grubun bağlanmasıdır. Böyle karbona, asimetrik karbon denir. Asimetrik karbon atomuna bağlı grupların, yâhut atomların uzayda dizilişi, tetrahedra şeklindedir. Bu tetrahedra şekli için iki farklı yerleşme düzeni mümkündür. Bu iki yerleşme hâli birbiriyle asimetriktir, aralarındaki fark, bir cisim ile onun ayna hayali arasındaki fark gibidir. Bu durumda iki molekül birbiriyle optikçe izomerdir.
Polarize ışığın titreşim düzlemini sağa çeviren moleküle sağ şekli denir ve bu molekül çeviren mânâsında olan dekstrodan d harfiyle veya (+) işâretiyle gösterilir. Sola çeviren levadan yâni sola çevirenden ?l? harfi moleküllerde m ile veya (-) işâretiyle gösterilir. d ve l izomerlerine, antipod veya enantiomer denir. Eğer bu d ve l izomerleri bir araya getirilirse rasem hâli ortaya çıkar ki, polarize ışık düzlemi sağa veya sola çevrilmez. Bu rasem hâli de dl veya + şeklinde gösterilir.
Optikçe aktif olan her maddenin optik çevirmesi, o madde için karakteristiktir. Bileşiğin bu çevirme açısı, ışığın cinsine ve sıcaklığına göre değişir. Bir bileşiğin çevirme açısı teorik olarak hesaplanmaz, ancak polarimetre ile ölçülür. Asimetrik karbon atomu çoğaldıkça izomeri sayım da artar. Meselâ iki asimetrik karbonu olan bir bileşiğin (2n) formülüne göre dört tâne izomeri vardır. Bu dört izomerden iki rasem hâli ortaya çıkar. Dört izomerden her bir çift kendi arasında enantiomer meydana getirdiği halde iki ayrı çiftin birer elemanı diastereomeridir. Diastereomeride kimyâsal, fiziksel ve çevirme açısı farklıdır.
I-II ve III-IV hâli enantiomeridir. Fakat
I-III, I-IV, II-III ve II-IV hâli ise bir diastereomeridir.
Her iki asimetrik karbon atomuna bağlı olanlar aynı cins ise substituentler I ve II hâlinin dışında bir de III hâli söz konusudur. Bu hâle mezo hâli denir ki, bu madde optikçe aktif değildir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.