Rehber | Kategoriler | Konular
MEYVE
Alm. Frucht (f.); Obst (n), Fr. Fruit (m.), İng. Fruit. Çiçeğin dişi organının, döllenme sonucunda farklılaşıp, yumurtalığın gelişmesiyle meydana gelen ve tohumları taşıyan organ. Olgunlaşma esnasında çiçeğin ovaryumundan başka, diğer kısımları genellikle dökülür ve ovaryum olgunlaşarak meyveyi teşkil eder. Ovaryumu meydana getiren karpeller (meyve yaprağı), meyve kabuğu (perikarp) hâline ve ovaryum içindeki tohum taslakları da tohum hâline döner. Döllenme meydana gelmeden meyve teşekkülüne partenokarpi, böyle meyvelere de partenokarp meyve denilir.
Meyveleri basit meyveler, küme (agregat) meyveler ve bileşik meyveler olmak üzere üç kısma ayırmak mümkündür. Basit meyveler bir çiçeğe âit bir tek ovaryumun gelişmesiyle meydana gelir. Agregat meyveler, bir çiçeğe âit birbirinden ayrı ovaryumlardan, meselâ böğürtlen, çilek gibi; bileşik meyveler ise birden fazla çiçeğe âit ovaryumların bir bütün olarak gelişmesiyle meydana gelir, meselâ dut ve incirde olduğu gibi.
Meyveyi teşkil eden meyve kabuğu (perikarp), üç kısımdan meydana gelmektedir: Dıştan içe doğru dış kabuk (ekzokarp), orta tabaka (mezokarp) ile iç kısımdır ve çoğunluk sertleşmiştir (endokarp).
Basit meyveler, kuru ve etli meyveler olmak üzere ikiye ayrılırlar. Fındık, buğday, ayçiçeği, keçiboynuzu, bakla ve fasulye kuru meyvelere misâl verilebilir. Etli meyveler de üzümsü (bakka) ve eriksi (drupa) olmak üzere ikiye ayrılır. Üzümsü meyvelerde dış kabuk (ekzokarp) ince ve zarımsıdır. Orta (mezokarp) ve iç (endokarp) kısım etlidir. Bu tip meyvelere üzüm, portakal, limon, kabak misal gösterilebilir. Eriksi meyvelerde ise iç kısım (endokarp) sertleşmiştir. Erik, kiraz, şeftalide olduğu gibi.
Memleketimizde takriben 70 tür kadar meyve yetişmektedir. Aynı zamanda memleketimiz fındık, alıç, antepfıstığı, vişne, üzüm ve incir gibi meyvelerin de anavatanıdır. Kuru incir, zeytin, kuru üzüm, antepfıstığı, fındık geleneksel ihraç ürünlerimizdir. Ayrıca ülkemizde, elma, armut, çilek ve fındık gibi serin iklim meyveleri; şeftali, vişne, kayısı gibi sıcak iklim meyveleriyle muz, limon, portakal gibi subtropik iklim meyveleri ayrı ayrı yetiştirilmektedir. (Bkz. Meyvecilik)
Kullanışı: Meyveler, tâze olarak, kurutulmuş olarak veya özel gıdâlar yapılmak sûretiyle tüketilirler. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki meyveler vitamin ve mineral tuzlar yönünden zengindir. Beslenmede önemli rol oynadığı gibi sindirimi de kolaylaştırmaktadır. Ülkemizde meyveler geleneksel olarak kurutularak ve pestil, pekmez, reçel, şıra yapılarak da tüketilir. Normal şartlarda uzun süre muhâfaza edilemezler. Bu durumda, meyvelerin işlenerek saklanılması önem arz etmektedir. Bâzı ileri ülkelerde dondurularak saklama, meyve suyu yapma, konservecilik ileri seviyeye gelmiş, bu şekliyle tüketim yapılmaktadır. Ülkemizde de meyve suyu teknolojisi önemli merhaleler almıştır.
Meyvelerin beslenmedeki önemi: Meyvelerin insan beslenmesindeki önemi, bilhassa vitaminler ve minerallerce zengin olmalarından ileri gelmektedir. Ayrıca bir kısım tâze meyveler de kalori ve protein bakımından zengindir.
Meyveler, gıdâ değerlerine ve beslenmedeki özelliklerine göre; sulu tâze meyveler, unlu meyveler, kuru meyveler, yağlı meyveler olmak üzere gruplara ayrılmaktadır.
Sulu tâze meyveler: Mineraller ve vitaminlerce zengin olup, % 80-90 su ihtivâ ederler. İçlerindeki şekerler, hazmı kolay glikoz şeklindedir. 100 gr meyve 50-60 kalori sağlar. Tâze meyveler özellikle C vitaminince zengindirler.
Unlu meyveler: Muz, kestane gibi besin değerleri yüksek meyvelerdir. Kestanenin 100 gramında 200, muzda ise 100 kalori vardır. Kestane vitamin ve mineralce de zengindir. Ayrıca % 2,5 yağ ve % 4 oranında protein bulunur. Turunçgiller kadar C vitamini de ihtivâ eder.
Yağlı meyveler: Fıstık, fındık, badem, ceviz, zeytin gibi meyvelerdir. Bileşimlerinde % 50-60 oranında hazmı kolay yağ bulunur. Proteince de çok zengindirler (% 10-30). Ayrıca potasyum, magnezyum, kireç, kükürt ve fosfor ihtivâ ederler. Yağlı meyvelerde C vitamini az bulunur. Kuru meyveler mâden tuzlarından, özellikle potasyum, kalsiyum, magnezyum ve demir bakımından zengindirler. C vitamini kurutma esnasında büyük ölçüde azalır. Kuru kayısı ve iğde B1 ve B2 vitaminlerince zengin olduğu gibi, A vitamini de bol miktarda bulunmaktadır.
Meyvelerin tarım sanâyiindeki yeri: Meyveler, tarım sanâyiinde hammadde olarak da büyük öneme sâhiptirler. Meyvelerin bu yönde en önemli değerlendirilme şekilleri şunlardır:
Meyve suyu olarak: Meyve suyu sanâyiinde en çok kullanılan meyveler, elma, vişne, şeftali, nar, turunçgiller ve üzümdür. Meyve suyu sanâyii bir yandan tüketiciye tâze meyvelerin pazarda bulunmadığı dönemde bu meyvelerin sularından faydalanma imkânı verdiği gibi, sofralık değeri olmayan meyvelerin değerlendirilmesiyle de üreticinin gelirinde artış sağlamaktadır.
Şekerleme îmâlâtında: Meyveler, şekerleme imâlatında önemli bir hammadde kaynağıdır. Bilhassa badem, antepfıstığı ve fındık şekerlemeleri dünyâ piyasalarında çok büyük bir ilgi görmektedir. Bursa'nın kestane şekeri meşhurdur. Bunların yanında kayısı, incir ve portakal gibi tâze meyvelerin şekerlendirilmeleriyle yapılan şekerlemeler de büyük önem arz etmektedir.
Pasta îmâlâtında: Meyveler, pastacılıkta ve diğer hamur işlerinde, tatlılarda çok miktarda kullanılmaktadır. Özellikle muz, çilek, üzüm, turunçgillerin pastacılıkta önemli bir yeri vardır.
Kurutulmuş meyve olarak: Üzüm, incir, kayısı, erik, şeftali, dut kuruları iç ve dış pazarlarda önemli bir besin maddesi durumundadır. Meyvelerin kurutulmaları, uzun zaman saklanmalarını mümkün kıldığı gibi, ayrıca nakliye imkânlarında da kolaylık meydana getirmektedir.
Konservecilikte: Meyveler, konserve sanâyiinin en önemli hammaddesini meydana getirir. Konserve sanâyiinde en çok aranan meyveler, şeftali, armut, kayısı ve çilektir.
Pekmez yapımında: Memleketimizde üretilen pekmezin büyük bir kısmı üzüm ve duttan yapılır. Pekmez, köylümüzün önemli bir besin kaynağıdır. Ancak, son senelerde bal ve şeker üretimindeki büyük artışlar, pekmez yapımını engelleyen önemli faktörler olmuştur.
Reçel ve marmelat yapımında: Reçel ve marmelat yapımında ana madde meyvedir. Son zamanlarda ülkemizde reçel ve marmelat imalâtında önemli artış meydana gelmiştir.
Derin dondurulmuş olarak: Bu metodla pekçok meyve çeşidini pişirerek ve sterilize ederek konserve etmek yerine, tâzeliklerine âit birçok özellikleri koruyarak saklamak imkânı doğmaktadır. Böylece her mevsim tâze meyve bulmak mümkün olmaktadır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.