Rehber | Kategoriler | Konular
MANYETiK DEVRE
Alm. Magnetischer Stromkreis (m), Fr. Circuit (m) magnétique, İng. Magnetic circuit. Manyetik alanın, bir elektrik devresine veya elektrik devreleri sistemine eşlik eden indükleme çizgisinin hepsi. Bir elektrik devresinde direnç, akım, gerilim gibi değerler vardır. Manyetik devrede ise bu üç büyüklüğe karşılık manyetik direnç, manyetik akı ve manyete motor kuvvet değerleri bulunur. Manyete motor kuvvet, manyetik devrede bir manyetik akı meydana getirir ve bu akı, manyetik direnç üzerinden geçerek devresini tamamlar.
Elektrik devresindeki Ohm kânununa mukâbil manyetik devrede de Ohm kanunu geçerlidir.
Elektrik devresinde: I= V/R olan ilişki
Manyetik devrede: ³= MMK / R olur.
Manyetik devrenin direnci, relüktans, ³= l/mS formülü ile târif edilmiştir. Burada (l), manyetik akımın manyetik malzemede tâkip ettiği yolun boyu; (S), manyetik malzemenin kesiti ve (m) ise permabilite (geçirgenlik)dir.
Manyetik devreleri elektrik devrelerinden ayıran bir takım farklı özellikler vardır. Bunlardan en önemlisi, devreye basılan güç yönünden olup; manyetik devrede akı, azamî değerine ulaşınca bu seviyeyi muhâfaza için başka güç gerekmezken, elektrik devresinde akım akışını devam ettirebilmek için devreye devamlı güç vermek gerekir. Bu büyük farklı özellik, manyetik devrelerin enerji depo eden eleman olarak kullanılmalarına imkân sağlar. Mikroproses kompüterleri bulunmadan önce, kompüter hâfıza devreleri manyetik devrelerden yapılıyordu.
Manyetik devredeki akı miktarı, MMK (Manyetik Motor Kuvveti) ve relüktans ile sınırlıdır. Relüktans akıya direnç gösterir. Elektrik devresindeki direncin özdirenci gibi manyetik devrenin özdirenci, geçirgenliği (permabilitesi) relüktansı etkiler. Havanın geçirgenliği (1) kabul edilmiştir. Diğer maddelerin geçirgenliği, havaya göre mukayese edilir. Geçirgenliği havanınkinden büyük olan maddelere, ferromanyetik materyal; küçük olanlara ise dimanyetik materyal denir. Geçirgenlik, m= B/H formülü ile ifâde edilir. Burada B, manyetik akı yoğunluğu olup, birimi Gauss; H, manyetik kuvvet olup, birimi Gilberttir. Geçirgenlik, manyetik devrenin akı değişimi ve manyetik kuvvetine göre değişir. Bu bakımdan manyetik devrelerde hesaplamalar, elektrik devrelerinden zordur. Elektrik akımının aktığı yol bellidir ve bu akım telden geçerken telin üzerindeki yalıtkandan dolayı kaçak olarak başka devrelere geçemez. Halbuki manyetik akı, havadan rahatlıkla geçebilir. En iyi makinalarda bile bu kayıp % 10-20 arasındadır.
Manyetik devre büyüklükleri: Amper-Sarım (NI): Elektrik akımı ile sarım sayısının çarpımıdır. Meselâ 20 sarımda 10 A, 200 amper sarımı verir. Aynı değeri 1 A200 sarımla da elde edebiliriz.
Manyetomotor kuvvet MMK(H): Manyetik devrede, manyetik akıyı meydana getiren kuvvettir. Elektrik devresinde elektromotor kuvvete tekâbül eder. Amper sarım ile yakaşık 1,25 gibi bir katsayı ile çarpılarak hesaplanır. CGS birim sisteminde birimi Gilbert'tir.
Manyetik direnç (Relüktans): Manyetik akının geçtiği yolun direncidir. Elektrik devresinde dirence tekâbül eder. Manyetomotor kuvvetin, manyetik akıya oranı ile bulunur. R= H/³'dir. 1 cm3 boşluk veya havanın direnci, manyetik direnç birimidir.
Geçirgenlik (Permabilite) (m): Bir maddenin içindeki kuvvet çizgileri sayısının, bu madde boşlukla değiştirildiği zamanki kuvvet çizgileri sayısına oranıdır. Boşluğun geçirgenliği ve pratik olarak havanın geçirgenliği 1'dir. Birkaç manyetik malzeme hâriç diğer malzemelerin geçirgenliği 1'e çok yakındır. Manyetik malzemelerde geçirgenlik, manyetik indüksiyona bağlıdır.
Manyetik akı, (³): Bir manyetik devredeki toplam kuvvet çizgileri sayısına denir. Elektrikte akıma tekâbül eder. Elektrikte gerçekten bir akma vardır. Manyetik devrede ise akı statiktir. CGS sisteminde akı birimi Maxwell'dir.
Manyetik indüksiyon ve akı yoğunluğu, (B): Birim alana düşen kuvvet çizgileri sayısıdır. Birimi gausstur. Toplam manyetik akının, manyetik akının aktığı yolun dik kesitine oranıdır. B= ³/S'dir.
Manyetik devrenin relüktansı, (Direnci): Manyetik devrenin herhangi bir kısmının direnci, uzunlukla doğru, kesit ve geçirgenlikle ters orantılıdır. R= l/mS'dir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.