Rehber | Kategoriler | Konular
DiNAMO
Alm. Dynamo, Fr. Dynamo, İng. Dynamo. Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek elektrik akımı üreten âlet. Jeneratör de denir. Kullanılacak elektrik akımını temin edecek şekilde çeşitli büyüklükte dinamolar vardır. Alternatif akım üreten dinamolar ve doğru akım dinamoları diye iki grupta toplanırlar.
Bir dinamoda biri hareketli diğeri sâbit iki ana parça bulunur. Birisi mağnetik alan meydana getirir. Diğeri bu alan içindeki bir bobindir. Hareketli parçaya ?rotor?, sâbit parçaya ?stator? denir. Bir dinamonun belli başlı parçaları şunlardır:
1. Endüvi: Genellikle dönen kısımdır ve üzerinde gerilim endüklenir. İsmi de gerilim endüklenen yer olduğu için endüvidir. Bir endüvi şu kısımlardan meydana gelir:
a) Göbek: Silisli dinamo saclarından yapılır. Bu saclar 0,35-0,5 mm kalınlığındadır. Bu sacların üzerinde oyuklar bulunur sargılar bu oyuklara yerleştirilir.
b) Mil: Saclar bu mile sıkıca geçirilmiştir, iki başından yataklara oturtulur.
c) Kolektör: Endüvi ile birlikte olmasına rağmen ayrıca incelenir.
2. Endüktör: Duran kısımdır. Gerilim endükleten kısımdır. Bu da ince silisli saclardan yapılmıştır. Bu sacların çevresine makinanın cinsine göre (seri- paralel) sargılar sarılır.
3. Gövde: Endüktörün yerleştirildiği kısımdır. Demir dökümden yapılır.
4- Kolektör ve fırçalar: Kolektör bakır dilimlerinin yan yana gelmesiyle hazırlanır. İki dilim arası yalıtılmıştır, mile sıkıca geçirilir. Fırçalar ise kömür ve benzeri maddelerden yapılır ve bunlar yaylar aracılığı ile kolektörün üzerine bastıracak şekilde yerleştirilirler, bunlar endüklenen gerilimi dışarı almaya yararlar.
Dinamonun çalışma prensibi: Kapalı bir iletken tel, bir mağnetik alan içinde döndürülürse, telin sınırladığı yüzey içinden geçen mağnetik akı değişir. Kapalı iletkende, bu değişikliği dengeleyecek şekilde mağnetik alan meydana getirecek olan bir elektron hareketi başlar. Buna ?indüklenme? denir.
Böylece elektrik akımı meydana gelir. Bu akıma ?indüksiyon akımı? denir. İletkenlerin mağnetik alandaki bu özellikleri dinamoların çalışma prensibini meydana getirir.
Mağnetik alan içindeki kapalı çerçeve, dönme hareketi esnâsında yönü periyodik olarak değişen bir elektrik akımı verir. Bu akım çerçeve ucundan, değme bilezikleri ile alınır. Akım yön değiştirdiği için ?alternatif akım? denir. Bu tip dinamolara ?alternatör? adı verilir.
Tel çerçevenin uçları değme bilezikleri yerine iki kolektör lameline bağlanırsa, akımın sıfır olduğu yerde lameller karşı taraftaki fırçalara değer.
Böylece çerçeveden çekilen indüksiyon akımının şiddeti sıfırla maksimum bir değer arasında değişmekle berâber yönü aynıdır. Çerçeve sayısı arttığında akımlar birbirine eklendiğinden dalgalanma azalarak aynı yönde dalgalanmayan bir akım elde edilir.
Dinamolarda tek bir çerçeve kullanılmayıp bir çekirdek etrâfına sarılmış bobinler bulunur. Mağnetik alanı meydana getiren mıknatıs veya elektromıknatıs stator olarak kullanılır. Sargı bobini rotordur. Kullanılacak elektrik akımı rotordan kolektör ve fırçalarla çekilir.
Mağnetik alan olarak elektromıknatıslardan faydalanılır. Elektromıknatısları besleyen akım dinamonun ürettiği kendi akımıdır. Mağnetik alan ve üretilen akım birbirini besleyerek doyuma ulaşırlar.
Alternatif akım dinamolarında akım alınan bobinler (armatürler) ekseriya stator olarak kullanılır. Rotor, stator içinde dönen bir mıknatıs tekerleğidir. Bu mıknatıs tekerliği doğru akım veren bir yardımcı dinamo ile mıknatıslıdır. Bu durumda alternatörün ürettiği akım statorun sâbit uçlarından alınır.
Statordaki ayrı sargı sistemleri sayısı, ayrı ayrı iki, üç gibi çoğaltılırsa bu durumda elde edilen akımlara iki fazlı, üç fazlı alternatif akım denir. Şehirde kullanılan tek fazlı alternatif akım üç fazlı alternatif akımın bir fazıdır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.