Rehber | Kategoriler | Konular
UğURBöCEği (Coccinella septempunctata)
Alm. Siebenpukt, Fr. Coccinellea'sept points, İng. Lady-bird. Familyası: Uğurböceğigiller (Coccinellidae). Yaşadığı yerler: Bitkiler üzerinde bulunurlar. Özellikleri: 3-10 mm uzunlukta, kubbemsi vücutlu, parlak renkli, benekli kınkanatlılar. Çeşitleri: 5000 kadar türü vardır. Yedi noktalı uğurböceği (C.septempunctata), iki noktalı uğurböceği (A.bipunctata) en meşhurlarıdır.
Kınkanatlılar takımından parlak renkli, vücudunun üst kısmı yarımküre şeklinde bir böcek. Başı küçük, antenlerin uçları hafif topuz şeklindedir. Larva ve erginleri bitkiler üzerinde yaşar. ?Hanımböceği?, ?Gelinböceği? veya ?Uçuçböceği? olarak da bilinirler. Çoğu türleri kırmızı veya sarı zemin üzerine siyah beneklidir. Yedi noktalı ve iki noktalı uğurböcekleri kırmızı zemin üzerine siyah beneklidir. Siyah zemin üzerine kırmızı noktalı, kahverengi üzerine sarı noktalı veya tamâmen siyah görünümlü türleri de mevcuttur. Yalnız Avrupa'da 80 değişik türü vardır. Çoğunun larva ve erginleri etçil avcı olduğundan insanlar için faydalıdırlar. Yaprak bitleri ve başka küçük bitki zararlılarını yiyerek beslenirler. Birçok ülkede zirâî mücâdelede kullanılırlar. Buna rağmen bitkiyle beslenen birkaç türü de vardır. Meksika fasulyeböceği denilen bir çeşidi Kuzey Amerika'da önemli bir bitki zararlısıdır.
Uğurböcekleri bacak eklemlerinden pis bir koku saldıklarından, düşmanlarına kötü lezzetli olduklarını haber verirler. Erişkinlerin binlercesi bir araya gelerek çöp yığınları altında veya elverişli barınaklarda kış uykusuna yatarlar.
ABD'nin batı eyâletlerinde yaşayan uğurböcekleriyse kışı geçirmek için ovalardan dağlara çıkarlar. Kasımdan nisana kadar üzerinde uyuyacakları çalılara yerleşirler. Zirâî mücâdele ekipleri, kışın dağlara çıkarak uyuyan uğurböceklerini cam galonlara doldurarak soğuturlar. Herbiri 1500 kadar böcek alan cam galonlarda, hiçbir zarar görmeden aylarca alçak ısıda saklanabilirler. Gerektiğinde bitki zararlılarını yok etmek için çiftçilere dağıtılırlar. Normal ısıda aç olarak uyanan uğurböcekleri bitki zararlılarını avlamaya başlarlar.
Mayısta çiftleşerek, yumurtalarını 40-60 adetlik öbekler hâlinde yaprakların üzerine bırakırlar. Hava şartlarına bağlı olarak yumurtalardan 5-10 gün içinde larvalar çıkmaya başlar. Hareketli ve obur larvalar önlerine gelen her şeyin tadına bakarlar. Yaprak biti kolonilerine rastladıklarında ziyâfet hazır demektir. Yaprakbitlerinin uğurböceği tırtılından üç kat daha büyük oluşu sonucu değiştirmez. Yaprakbitlerini ısırarak vücut özsuyunu emerler. Kısa zamanda koloniyi tüketerek başka yapraklara geçerler. Bu oburlukları sonucu tırtıl hızla büyür.
Bâzan karıncalar tarafından korunan yaprak biti kolonilerine rastlarlar. Şekerli salgıları için yaprak bitlerini otlatan karıncalar, uğurböcekleri larvalarına karşı sürülerini korurlar. Bir uğurböceği tırtılı yaprak biti kolonisine yaklaştığında çoban karıncalar alarm verirler. Tırtılı kovmak için üzerine karınca asidi püskürtürler. Buna rağmen tırtıl kaçmaz. Büyük bir iştahla yaprak bitlerine saldırır. Bunun üzerine karıncalar formik asit püskürtmeye devam ederler ve larvayı ısırmaya başlarlar. Uğurböceği tırtılını yaprağın kenarına getirerek boşluğa atarlar. Amerika'daki bâzı karıncalar, yaprakbitlerini çok seven uğurböceği larvalarından korumak için onlara kartondan özel kafesler yaparlar.
Larvanın gelişmesi 4-6 hafta sürer. Koza dönemi de 10-14 gündür. Kozadan çıkan uğurböceğinin altın rengindeki kın kanatlarında önce benek bulunmaz. Hızla sağa sola hareket eder. Uygun bir yerde durarak kanat kapakçıklarını hafifçe yukarı kaldırır. Tâkibi harikulâde olan değişim şimdi başlar. Kapakçıklar altındaki tül inceliğinde kanatlar, kurumak için dışarı çıkar. Kapakçıkların rengi sarı veya kırmızıya dönüşmeye başlarken siyah noktaların yerleri de kararmaya başlar. Kısa bir zaman sonra kapakçıklar tabiî rengini alacak ve siyah benekler ortaya çıkacaktır. Ergin uğurböceği artık yaprakbiti kolonilerini avlamaya çıkabilir.
Her uğurböceği larvası 200-500 kadar yaprakbiti yer. Erginler larvalardan daha çok yerler. Bir uğurböceği hayâtında 3000'den fazla yaprakbitini yok eder.
Uğurböceklerinin de larva ve erginlerinin birçok düşmanı vardır. Birçok kuş ve böcek larvalara iştahla saldırır. Uğurböceğinin câzibeli rengini uzaktan fark eden çeşitli kuşlar, kertenkele ve fâreler de uğurböceklerini yok etmeye çalışırlar. Tehlikeyi fark eden ergin uğurböceği kendini yere atarak, pis bir sıvı salar ve ustalıkla ölü taklidi yapar. Bu şekilde düşmanının tâkibinden kurtulur.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.