Rehber | Kategoriler | Konular
KARAMAN
İlin Kimliği
Yüzölçümü
: 9237 km2
Nüfûsu: 217.536
İlçeleri: Merkez, Ayrancı, Başyayla, Ermenek, Kâzımkarabekir, Sarıveliler.
İç Anadolu bölgesinde yer alan bir ilimiz. Batı ve kuzeyinde Konya, güneyinde İçel, güneybatısında Antalya illeri ile çevrilidir. 37°35' ve 36°30' kuzey enlemleri ile 34°04've 32°30' doğu boylamları arasında yer almaktadır. Trafik kodu 70'tir.
İsminin Menşei
Bizanslılar zamânında şehre Larenda ismi verilmiştir. Selçuklular bölgeyi ele geçirince şehre Larende denilmiştir. Anadolu Selçuklularından sonra bölgeye hâkim olan Karamanoğulları Beyliğinin başşehri olduğu için şehre daha sonra Karaman ismi verilmiştir.
Târihi
Karaman'ın târihi eski devirlere dayanır. Hititlere bağlı, içte serbest, Arzava Devletinin sınırları içinde kutsal merkezlerden biriydi. M.Ö. 6. asırda Frigyalıların, sonra da Lidyalıların istilâsına uğradı. M.Ö. 5. asırda Perslerin hâkimiyetine girdi. Büyük İskender zamânında çok gelişmiş olmasına rağmen, istilâya uğrayarak, büyük hasara uğramıştır. Roma İmparatorluğunun ikiye bölünmesinden sonra (M.S. 395) Doğu Roma(Bizans)nın idâresinde kaldı. İslâm orduları tarafından iki defâ fethedildi ise de yine Bizanslıların elinde kalmıştır. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra, Anadolu'nun Türkler tarafından fethine başlanması ile, şehir, önce Danişmendlilerin, daha sonra Sultan İkinci Kılıç Arslan devrinde Anadolu Selçuklu Devletinin hâkimiyetine girdi (1165).
Karaman, Haçlı seferleri sırasında Hıristiyanlar tarafından geçici olarak işgâl edildi ise de, sonra yine Selçukluların hâkimiyetine geçti (1190). Moğol istilâsından sonra Anadolu Selçuklu Devletinin çökmesi üzerine kurulan Türk beyliklerinden Karamanoğullarının başşehri oldu. Karaman, bu beylik zamânında bir kültür ve sanat merkeziydi. En parlak dönemini de Karamanoğulları zamânında yaşadı. Çeşitli zamanlarda Osmanlılar ve diğer bâzı devletler tarafından kısa sürelerle işgâl edilen Karaman, kesin olarak Fâtih Sultan Mehmed Han tarafından fethedilerek Osmanlı topraklarına katıldı(1467). Karamanoğulları beyliği de böylece sona erdi. Osmanlılara bağlı bir eyâlet hâline getirildi. Birinci Dünyâ Harbinde işgâle uğramayan illerimizdendir. Konya'ya bağlıyken 15 Haziran 1989'da vilâyet oldu.
Fizikî Yapı
Dağları: Karaman topraklarının büyük kısmı geniş ovalarla kaplıdır. İlin güneyi dağlıktır. Toros Dağları batıdan doğuya uzanır. Denizden yüksekliği 1014 metredir. Kuzey batıdaki Karadağ'ın en yüksek yeri 2288 metredir. Karadağ volkanik sönmüş bir yanardağdır.
Yuntdağı(2227 m), Oyukludağı (2427 m), Özyurt Dağı (2481 m) ve Kartaltepe (2226 m) önemli dağlarıdır.
Ovaları: Karaman geniş ovlar üzerine kurulmuştur. Karaman Ovası 20 km genişliğinde 30 km uzunluğundadır. Ayrancı Ovası ise, Karaman ile Ereğli Ovaları arasındadır. Kocadere Vâdisinin tabanındadır. Yüksek dağlardan doğan akar sular derin vâdiler meydana getirerek bu ovaları sular. Ermenek ilçesi yüksek yaylalarla çevrilidir.
Akarsuları: Karaman ili sınırları içinde önemli akarsu yoktur. En büyük akarsuyu Göksu Çayıdır. Taşeli Yaylasından geçen Geyik Dağları suları ile beslenip Akdeniz'e dökülen bu ırmağın Hadim ve Ermenek kolları Karaman'dan geçerek, İçel'in Mut ilçesinde birleşirler. Yüksek dağların arasından inerken derin vâdiler meydana getirirler.
İbrala Deresi, Toros Dağlarının kuzey yamaçlarından doğar, Sudunağı, Beydilli, Akçaşehir yolundan akarak Akgöl bataklığına dökülür.
İklim ve Bitki Örtüsü
Karaman'da tipik bir kara iklimi hüküm sürer. Kışları soğuk ve sert, yazları sıcak ve kurak geçer. Yüksek yaylalarda dağlık kesimlerde kara iklimi hüküm sürer. Göksu Çayının geçtiği düzlüklerde Akdeniz ikliminin özellikleri görülür. Sıcaklık kış aylarında -17°C'ye kadar düşer. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 30°C'dir. Senelik yağış ortalaması 300-450 mm arasında değişir.
İl toprakları, bozkır alanı içinde kaldığından bölgeye has bitki örtüsü step bitkileridir. Dağlık bölgelerde ağaç ve ağaççıklardan meydana gelen ormalar vardır. Ormanlar meşe, ardıç, karaçam, kızılçam, dişbudak ve akasya ağaçları ile kaplıdır.
Ekonomi
Karaman'ın ekonomisi tarıma dayalıdır. Faal nüfûsun % 58'i tarımla uğraşmaktadır.
Tarım: İl topraklarının % 36'sı tarıma elverişlidir. %26'sı çayır ve mer'a, % 30'u orman % 8'i tarıma elverişsizdir. Geniş ovalara sâhib olmasına rağmen, akarsularının az olması yüzünden topraklardan gereği gibi faydalanılamamaktadır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, patates, kimyon, arpa, mercimek, nohut, ayçiçeği, soğan, pancardır. Ermenek ve Gülsu Vâdisi boyunda domates, kavun, karpuz, lahana başta olmak üzere her çeşit sebze yetiştirilir. Elma, üzüm, armut, ayva, şeftâli erik, kiraz, vişne, nar, incir, zeytin ve antepfıstığı ilde yetiştirilen meyvelerdir.
Hayvancılık: Çayır ve mer'alarda hayvancılık yapılır. Karaman ve Akkaraman koyunları meşhurdur. Bu koyunların özelliği kuyruklarının çok büyük olmasıdır. Koyun, keçi, sığır, beslenmektedir. Arıcılık gelişmiştir.
Ormancılık: İl topraklarının % 30'u ormanlarla kaplıdır. Ermenek ve Toroslar üzerindeki ormanlardan tomruk, teldireği, mâdendireği ve sanâyi odunu ve yakacak odun elde edilir. Kızılçam ormanlarından senede ortalama 70.000 kg reçine üretilmektedir. 88 köy orman içi veya kenarı köyüdür.
Mâdenleri: Karaman, mâden bakımından fazla zengin değildir. Ermenek linyit kömürü çıkarılarak, çevrenin yakacak ihtiyacı karşılanır. İl topraklarında manganez ve magnezit vardır.
Sanâyi: Karaman'da tarıma dayalı sanâyi gelişmiştir. Yeni vilâyet olması yüzünden sanâyi yeni gelişmektedir. Zirâat âlet ve makina sanâyii gıdâ sanâyii alanlarında kurulmuş fabrikaların önemlileri, Bifa, Karsa, Saray ve Gümüş Bisküi Fabrikaları, Altın Gıdâ Sarayı, un fabrikası, Karaman Yem Fabrikaları, Buman Bulgur Sanâyi ve Sümerbank Karaman Pamuklu Sanâyiidir.
Ulaşım: Ankara'yı Akdeniz'e bağlayan en kısa karayolu Karaman'dan geçer. Adana-Konya demiryolu Ayrancı ilçesinden geçer. Konya'ya 103 km Ankara'ya 365 km, Adana'ya 305 km uzaklıktadır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfûsu: 1990 sayımına göre, toplam nüfûsu 217.536 olup, 106.051'i il ve ilçe merkezlerinde, 111.485'i bucak ve köylerde yaşamaktadır. Yüzölçümü 9237 km2 olup nüfus yoğunluğu 24'tür.
Örf ve âdetleri: Eski devirlerden beri pekçok kavim, millet ve medeniyetlerin gelip geçtiği bu bölgede Türk-İslâm kültürü hâkimdir. Diğer kültür ve milletlerin örf ve âdetleri unutulmuştur. Türkmen ve yörüklerin tesirleri büyüktür. Ovalarda yerleşik olan halk yazın yaylalara çıkarlar. Halk misâfirperverdir. Karaman çevresinde düğün öncesi kına geceleri meşhurdur. Mahallî yemeklerden en meşhuru sac kebabıdır.
İlçeleri
Karaman; Merkez, Ayrancı, Beşyayla, Ermenek, Kâzımkarabekir ve Sarıveliler olmak üzere altı ilçeden meydana gelmiştir.
Merkez: 1990 sayımına göre, toplam nüfûsu 125.927 olup, 76.525'i ilçe merkezinde 49.402'si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 40, Kılbasan bucağına bağlı 18, Kızılkaya bucağına 10, Bucakkışla bucağına bağlı 16, Yeşildere bucağına bağlı 6 köyü vardır.
İlçe topraklarının büyük kısmını Karaman Ovası meydana getirir. Tarıma elverişli toprakları ile Osmanlılar zamanından beri tahıl anbarıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, patates, soğan ve armuttur. Hayvancılık gelişmiş olup, çok sayıda koyun, keçi ve sığır beslenir. Sümerbank Pamuklu Sanayii ve un fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. İlçe topraklarında magnezit yatakları vardır. İlçe merkezi Deliçay kıyısında kurulmuştur. Konya, Mersin karayolu ilçeden geçer. Eski ismi Larende'dir.
Ayrancı: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 14.600 olup 2927'si ilçe merkezinde 11.673'ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 22 köyü vardır. Konya'nın Ereğli ilçesine bağlı bucakken, Karaman'ın il olması üzerine 19 Haziran 1987'de 3392 sayılı kânunla ilçe hâline getirilerek Karaman'a bağlanmıştı. Karaman'ı Çukurova ve Doğu Anadolu'ya bağlayan yol üzerinde kurulmuştur. Halkın geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. İl merkezine 48 km uzaklıktadır. Konya-Adana demiryolu ilçeden geçer.
Başyayla: 1990 sayımına göre, toplam nüfûsu 12.446 olup 5042'si ilçe merkezinde, 7404'ü köylerde yaşamaktadır. Ermenek'in tepebaşı bucağına bağlı bir köyken Karaman'a bağlanmış daha sonra da 9 Mayıs 1990'da 3644 sayılı kânunla ilçe merkezi hâline getirildi.
Ermenek: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 34.443 olup 12.592'si ilçe merkezinde 21.851'i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 16, Kazancı bucağına bağlı 7 köyü vardır.
İlçe merkezi, Toros Dağlarının yaylalarından Taşeli yaylasında kurulmuş târihî bir ilçedir. İç Anadolu ile Akdeniz bölgesinin geçiş yerinde bulunduğundan ikili bir iklim özelliği gösterir. Yüksek yaylalarla dağlık kesimlerde kara iklimi, Göksu Çayı vâdisindeki düzlüklerde Akdeniz iklimi hüküm sürer.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Buğday, mısır, mercimek, nohut ve pamuk başlıca tarım ürünleridir. Halı, çuval dokumacılığı ekonomisinde önemli yer tutar. Ormancılık ve meyvecilik de gelişmiştir.
Konya'ya bağlı ilçe merkezi iken, Karaman'ın il olması üzerine Karaman'a bağlanmıştır. İl merkezine uzaklığı 161 km'dir.
Kâzımkarabekir: 1990 sayımına göre, toplam nüfûsu 12.879 olup, 3737'si ilçe merkezinde, 9142'si köylerde yaşamaktadır. Karaman'a bağlı bucak merkeziyken, Karaman'ın il olması üzerine, 19 Haziran 1987'de 3392 sayılı kânunla ilçe hâline getirildi.
Düz bir arâzide kurulmuştur. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. İlk ismi Gaferiye idi. Kâzım Karabekir Paşanın babasının doğum yeri olduğu için sonradan Kâzım Karabekir ismi verilmiştir. İl merkezine 21 km uzaklıktadır.
Sarıveliler: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 17.241 olup, 5228'i ilçe merkezinde, 12.013'ü köylerde yaşamaktadır. Ermenek'in Göktepe bucağına bağlı belediyelik köyken, 9 Mayıs 1990'da 3644 sayılı kânunla ilçe merkezi oldu. Merkez bucağa bağlı 13 köyü vardır.
İlçe merkezi Başdere vâdisinde kurulmuş târihi bir yerleşim merkezidir. Ekonomisi meyvecilik ve arıcılığa dayanır. Elma ve erik başlıca yetiştirilen ürünlerdir. Hayvancılık ve halıcılık ekonomide önemli yer tutar.
Târihî Eserler ve Turistik Yerleri
Yedi bin yıllık zengin bir târihi olan Karaman, târihî eser yönünden zengindir. Başlıcaları şunlardır:
Ermenek Kalesi: Firan Kalesi olarak da bilinir. Ermenek ilçesinde, şehrin kuzeyindeki kayalıklar üzerine kurulmuştur. Kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı belli değildir. Osmanlı Devletinin son devrine kadar önemini korumuş, son devirde ise, zindan olarak kullanılmıştır.
Mennan Kalesi: Ermenek ilçesinde Erik Deresi ile, Ermenek Suyunun birleştiği yere yakın bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kalede pek çok yapı kalıntısı vardır. Kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı belli değildir.
Karaman Kalesi: On ikinci asırda Anadolu Selçukluları tarafından yapılmıştır. İç içe üç surdan meydana gelen kalede yalnız içkale sağlam olarak günümüze kadar gelmiştir. Dış kaleden günümüze pek az iz kalmıştır.
Yunus Emre Câmii ve Tekkesi: Sinle Mahallesinde, câmi, türbe, zaviye ve hazîre bölümlerinden meydana gelen bir külliyedir. On dördüncü asırda yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Câmi ve türbe kesme taştan yapılmıştır. Tekke kısmı harâbe hâlindedir. Kitâbeli mihrabı çok güzel işçilikle süslenmiştir. Çeşitli zamanlarda tâmir edildiğinden orjinal yapısını kaybetmiştir. Türbede Yunus Emre ve hocası Tabduk Emre'nin medfun bulunduğu söylenir.
Nuhpaşa Câmii: Koçakdede Mahallesinde Nuh Paşa tarafından 1596'da yaptırılmıştır. Tek kubbeli olan câmi Osmanlı mîmârî tarzını aksettirir. Tavanları çok ince sanat eseri oymalarla süslenmiştir.
Hacı Beyler Câmii: Karamanoğlu Emir Seyfeddîn Hacı Bey tarafından 1356'da yaptırılmıştır. Kesme beyaz taştan yapılmıştır. Kapısının kemer taşlarını yüksek kabartmalarla çiçek dal ve yapraklar süsler. Giriş kapısının üstünde kûhi hat ile çok güzel bir kitâbesi vardır.
Aktekke (Vâlide Sultan Câmii): Karamanoğlu Alâeddîn Ali Bey tarafından 1370'de Mevlânâ'nın annesi Mü'mine Hâtun için yaptırılmıştır. Mâder-i Mevlânâ Türbe ve Câmisi veya Mevlevî Türbesi adıyla da bilinir. Taş mihrabın solunda Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmi hazretlerinin annesi, hanımı ve çocuklarına âit mezarlar vardır.
Arapzâde Câmii: Hatip Mahallesindedir. Karamanoğlu Alâeddîn Halil Bey 1374'te Karamanoğulları döneminde yaptırmıştır. Câminin batı kapısı çok güzeldir. Kapısının üstünde nefis bir sülüs ile kitâbesi vardır.
Çelebi Mescidi: Gâzi Dükkan Mahallesindedir. Kitâbesi yoktur. Karamanoğulları devrinde yapıldığı tahmin edilmektedir. Yanında bir mescidi vardır. Mihrabı çok nefis bir zambak kabartmalarla süslüdür. Minâre ahşaptır.
Dikbasan Câmii: Şahruh Mahallesinde 1493'te yapılmıştır. Üç kapısı vardır. Minberi ahşaptır. Birçok defâ tâmir görmüştür.
Ulu Câmi: Kâzımkarabekir ilçesindedir. On dördüncü asırda yapılmıştır. Mihrabı çinilerle süslüdür. Osmanlılar devrinde mâvi beyaz çiniler ilâve edilmiştir. Anadolu Türk çini sanatının 15. asra kadar olan en güzel örneklerini toplamıştır.
İlisra Ulu Câmi: Kâzımkarabekir ilçesine bağlı Yollarbaşı köyündedir. Mihrabı çok güzeldir. Ahşap olarak yapılan câmi 1533'te tâmir edilmiştir.
Ulu Câmi: Ermenek ilçesinde Karamanoğlu Mehmet Bey tarafından 1302'de yaptırılmıştır. Mihrabı kilim motifli çinilerle süslüdür. Ceviz ağacından yapılmış kapılar geometrik ve bitki motifleriyle süslüdür.
Sipas Câmii: Ermenek ilçesi Çınarlısu Mahallesindedir. Ebü'l-Feth Alâeddîn Halil Bey tarafından yaptırılmıştır. Çok güzel motiflerle süslü bir câmidir.
Mimar Emir Rüstem Paşa Câmii: Ermenek ilçesi Meydan Mahallesindedir. Kubbesi ve minâresi ile ilgi çeken bir câmidir. Yapım târihi ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Çeşitli zamanlarda tâmir görmüştür.
Akça Mescid: 1300'de Hacı Ferruh Bey tarafından yaptırılmıştır. Ermenek ilçesindedir. Bu ilçedeki en eski câmilerdendir. Ahşap kapıları günümüze ulaşmış ağaç işçiliğinin orjinal örneklerindendir.
Hâtuniye Medresesi: 1381'de Sultan Birinci Murâd Hanın kızı ve Karamanoğlu Alâeddîn Beyin hanımı Nefise Sultan tarafından yaptırılmıştır. Karamanoğlu mîmârîsinin en muhteşem örneklerindendir. Klasik medrese tarzıyla yapılmıştır.
Emir Mûsa Medresesi: On dördüncü asır ortalarında Emir Burhâneddîn Mûsa Bey tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan tek katlı bir medresedir. Tek şerefeli minâre girişin sağındadır.
İbrâhim Bey İmâreti Medresesi: Karamanoğlu İbrâhim Bey 1432'de yaptırmıştır. Medrese, mescit, dârülkurra, tabhâne, türbe ve çeşme yapılarıyla külliye olarak yapılmıştır. Güneybatısında İbrâhim Bey'in türbesi yer almaktadır. Medrese türbe ve çeşme günümüzde tâmir edilmiştir.
Tol Medrese: Ermenek ilçesinde Karamanoğlu Emir Mûsa Bey tarafından 1339'da yaptırılmıştır. Tek katlı bir medresedir. Medresede bulunan lahidlerin üzerindeki çiniler Karamanoğulları dönemi orjinal örneklerindendir.
Karamanoğlu İmâreti ve Türbesi: Ermenek ilçesine bağlı Balkusan köyündedir. Karamanoğlu dönemi ilk eserlerindendir. Kesme taştan yapılmış olan eser türbe ve namazgâh bölümlerinden meydana gelmiştir. Namazgâh yıkık vaziyettedir.
Alâeddîn Bey Kümbeti: Karamanoğlu Alâeddîn Bey için yaptırılmıştır. Kesme taştan 12 köşeli yivli konik kulaklı ilgi çekici bir eserdir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tâmir ettirilmiştir.
Bıçakçı Köprüsü: Karaman-Ermenek yolunda GöksuÇayı üzerindedir. 80 m uzunluğunda 20 metre genişliğinde olan köprü Karamanoğulları döneminde yapılmıştır.
Ala Köprü: Ermenek ilçesinde Karamanoğulları döneminde yaptırılmıştır. Ermenek-Anamur yolunda Göksu üstünde dar, kayalık bir boğazda kurulmuştur. Karayolları tarafından tâmir edilmiştir.
Yedi Oluklu Çeşme: Ermenek ilçesi Gülpazarı semtindedir. Karamanoğulları döneminde yapılan çeşmenin mermer ayna taşı sütun yazıyla çevrelenmiştir. Çeşitli zamanlarda tâmir gören eser günümüzde kullanılmaktadır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.