Rehber | Kategoriler | Konular
HUNEYN BiN iSHAK
dokuzuncu yüzyılda Irak'ta yetişen ve fen ilimlerinin bir çok sahasında tercüme yapan, eser yazan âlim. Künyesi, Ebû Zeyd'dir. 810 (H.194) senesinde Fırat kıyısındaki Hire kasabasında doğdu. 873 (H.260) senesinde Bağdat'ta vefât etti.
Huneyn bin İshak'ın babası eczâcıydı. Babasının laboratuvarındaki malzeme ve âletler, Huneyn bin İshak'ta ilme karşı bir ilgi uyandırdı. Basra'ya gidip, meşhur dil âlimi Hâlid bin Ahmed'den Arap dili ve edebiyâtını öğrendi. Asıl arzusu tabip olmaktı. Bu yüzden Bağdat'a giderek, Yahyâ bin Maseveyh ve başkalarından tıb ilmini tahsil etti. Ayrıca Yunanca, Süryânice ve Farsçayı öğrendi. Hocası gibi meşhur bir tabip olmak istiyordu. Bunun için Anadolu'ya giderek eski doktorların eserlerini asıllarından okuyup inceledi.
Bağdat'a yerleşen Huneyn bin İshak'ı, halîfe, tercüme dîvânına reîs tâyin etti. On yedi yaşında tıb dersleri vermeye başladı. Yorulmadan çalışmaları tıb alanında söz sâhibi olmasına ve halîfe Mütevekkil'in özel doktorluğuna kadar yükselmesine sebeb oldu.
Huneyn bir İshak, tıbbın göz sâhasında meşhur oldu. Gözle ilgili eseri, sâhasında en kıymetli eserler arasında yer aldı. Bu alanda ilk eser verme şerefi Huneyn bir İshak'a âit olup, tıptaki bilgisi, devrine göre en üst seviyedeydi.
Huneyn bin İshak, tabipliği yanında tercümeciliğiyle de tanındı. Bu faaliyetlere, halîfe Me'mun zamânında başladı. 856 senesinde Mütevekkil'in Bağdat'ta kurduğu tercüme mektebi ile kütüphânesinin idâre işlerini yürüttü. Bu zaman içinde Yunanlı tabîb Galen'in (Calinos'un) eserlerinin hepsini Arapçaya tercüme etti. Halîfe, yaptığı her tercüme kitaba ağırlığınca altın verdi. Lisâna son derece hâkim olduğu için yaptığı tercümeler sıhhatli ve güvenilirdi.
Huneyn bin İshak, yüze yakın eser yazdı. Bu eserlerinden bâzıları şunlardır:
1. El-Aşr (Makâlât fi'l-Ayn): Göz hakkında yazılan en eski eserdir. Eser, 1926 senesinde İngilizceye tercüme edilmiştir. Daha sonra Max Mayerhof Almancaya çevirmiştir.
2. Kitâb-ül-Medhal fit-Tıb: Bu eser sorulu-cevaplı şekilde kaleme alınmıştır. Eser, Galen'in Ars Parva adlı kitabına, yazdığı bir girişten ibârettir.
3. Kitâb-ül-Mevlûdîn: Tabîat ilimleri hakkında bir eserdir.
4. Târîh-ul-Âlem vel-Mebde vel-Enbiyâ vel-Mülûk vel-Ümem: Kendi devrine kadar olan târihi ihtivâ eder.
5. El-Füsûl-ül-Ebukrâtiyye: Tıb ilmine dâir matbû bir eserdir.
6. El-Kavl fî Hıfz-il-Esnân ve Istıslâhihâ: Diş sağlığı hakkındadır. Bilinen tek nüshası Şam'daki Zâhiriyye Kütüphânesindedir.
7. Ed-Dav'ü ve Hakîkatuhu: Işınların mâhiyetine dâirdir. Süryânice yazılan bu eser, Kayyûm bin Hilâl tarafından Arapçaya tercüme edilmiştir.
8) Et-Teşrîh-ül-Kebîr, 9) El-Mesâil fil-Ayn, 10) Medhal ilâ ilm-ir-Rühâniyyât, 11) El-Mesâil fit-Tıb lil-Müteallimîn, 12) El-Kuvel Eğziyefî, 13) Tedbîr-ul-Esihha.
Huneyn bin İshak'ın göz hakkındaki eserini 18. asra kadar, batılı tabipler elkitabı olarak kullanmışlardır. Göz alanında ciddî eserler kaleme alan Ali bin İsâ ve Ammâr, çalışmalarında Huneyn bin İshak'ın bu eserinden faydalanmıştır. Eseri Lâtinceye tercüme eden batılı tabip Konstantin, kendisine mal etmeye kalkıştı. İlmî ahlâkla bağdaşmayan bu durum Demetrius tarafından açığa çıkarıldı. Konstantin'in kitabını inceleyen Demetrius, eserin Huneyn bin İshak'ın eserinin tercümesi olduğunu ortaya koydu.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.