Rehber | Kategoriler | Konular
GENELKURMAY BAşKANLIğI
Alm. Haupt-quartier n des Grossen Generalstabs, Fr. Quartier m General de l'Etat major de l'Armee, İng. General Staff Headquarters. Silâhlı kuvvetlerin en üst makâmı. 1860 yılında Seraskerlik-Harbiye Nezâreti kurulduğu zaman ?Erkân-ı Harbiye?de Seraskerliğin bir şûbesi olarak çalışmalarına başladı. Bu şûbe 1880 yılında yedi şûbeden kurulu bir dâire hâline getirilerek ?Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Dâiresi? adı altında yeniden düzenlenerek Başkomutanlığa bağlandı. 1882 yılında yeni bir düzenleme ile şûbe sayısı altıya indirildi. 1890 yılında ?Maiyet-i Seniye Erkân-ı Harbiyesi?nin (Pâdişâh Genelkurmayı) kurulması üzerine, Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Dâiresi yeniden Seraskerliğe bağlandı. 1908 yılında İkinci Meşrûtiyetin îlânından sonra, Pâdişâh Genelkurmayı kaldırılmış ve Seraskerliğin adı da ?Harbiye Nezâreti? olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklikler sırasında Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Dâiresi yeniden düzenlenmiş ve 1922 yılına kadar İstanbul'da çalışmalarını sürdürmüştür.
Ankara'da Büyük Millet Meclisinin açılışından sonra 2 Mayıs 1920 târih ve 3 sayılı Kânunla Müdâfaa-i Milliye Vekâletinden ayrı olarak bağımsız bir Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekâleti kurulmuş ve bu şekli ile 1924 yılına kadar çalışmıştır.
Genelkurmay Başkanlığı, Cumhuriyetin îlânından günümüze kadar üç dönem geçirmiştir:
1924-1944 dönemi:
Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekâleti 3 Mart 1924'te kaldırılmış, Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Riyâseti adıyla, vazîfesinde bağımsız, bir yüksek askerî makam olarak çalışmalarını sürdürmüştür. Bu dönemde, bir plânlama organı olarak iki dâire ve on iki şûbe hâlinde yeniden düzenlenmiştir.
1944-1949 dönemi:
Erkân-ı Harbiye-i Umûmiyenin, ülkenin savaşa hazırlanması bakımından bütün devlet teşkilâtının çalışmalarıyla yakından ilgili teknik bir uzmanlık kurulu olduğu gözönünde tutulmuş ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumlu olarak Başbakanlığa bağlanmıştır.
1949 sonrası:
Yeni adıyla Genelkurmay Başkanlığı 1949'da çıkarılan bir kânunla doğrudan doğruya Millî Savunma Bakanlığına bağlanmış, 1961 Anayasası yürürlüğe girinceye kadar bu bakanlığa bağlı olarak çalışmıştır. Bu dönemde Genelkurmay Başkanlığının teşkilâtı daha da geliştirilmiş ve hemen hemen günümüzdeki şeklini almıştır. Buna göre, Genelkurmay Başkanı, Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kânun ile düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur.
Genelkurmay başkanlığının görevleri:
Silahlı Kuvvetleri savaşa hazırlamak için personel, harekât, istihbârât, teşkilât, eğitim, öğretim ve lojistik hizmetlerine ilişkin prensipler ve öncelik ile ana programları belirler. Bu hizmet ve görevlerin, Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlıkları ve Genelkurmay Başkanlığına bağlı kuruluşlarca uygulanmasını sağlar. Personel hizmetlerini özel kânuna göre yürütür. Lojistik tedârik hizmetleri için belirlemiş olduğu programları, bu hizmetleri yürütecek olan Millî Savunma Bakanlığına bildirir. Milletlerarası askerî antlaşma ve sözleşmelerin askerî yönlerinin belirlenmesinde görüşünü bildirir ve gerektiğinde toplantılarda temsilci bulundurur. Görev ve yetkilerine ilişkin konularda ilgili bakanlık, dâire ve kurumlarla gerekli temasları sağlar.
Genelkurmay Başkanlığı görevlerini şu temel başkanlıklarla yürütür: Personel, İstihbârât, Harekât, Lojistik, Genel Plân Prensipler, Muhâbere- Elektronik, Askerî Târih ve Stratejik Etüt, Değerlendirme-Denetleme, Sıkıyönetim Koordinasyon Başkanlıkları.
Türkiye Cumhûriyeti hükûmetinde Genelkurmay Başkanlığı yapmış olanlar:
1. Mareşal Fevzi Çakmak
29.10.1923-12.1.1944
2. Org. Kâzım Orbay12.1.1944-1.8.1946
3. Org. Salih Omurtak1.8.1946-8.6.1949
4. Org. A.Nafiz Görkan10.6.1949-6.6.1950
5. Org. Nuri Yamut6.6.1950-10.4.1954
6. Org. Nurettin Baransel25.5.1954-25.8.1955
7. Org. İ.Hakkı Tunaboylu25.8.1955-10.10.1957
8. Org. Feyzi Mengüç11.10.1957-22.8.1958
9. Org. M.Rüştü Erdelhun23.8.1958-27.5.1960
10. Org. Cemal Gürsel27.5.1960-3.6.1960
11. Org. Ragıp Gümüşpala3.6.1960-4.8.1960
12. Org. Cevdet Sunay4.8.1960-15.3.1966
13. Org. Cemal Tural15.3.1966-16.3.1969
14. Org. Memduh Tağmaç16.3.1969-29.8.1972
15. Org. Ö. Faruk Gürler29.8.1972-6.3.1973
16. Org. Semih Sancar6.3.1973-6.3.1978
17. Org. Kenan Evren7.3.1978-1.7.1983
18. Org. Nurettin Ersin1.7.1983-6.12.1983
19. Org. Necdet Üruğ6.12.1983-2.7.1987
20. Org. Necip Torumtay25.7.1987-3.12.1990
21. Org. Doğan Güreş4.12.1990-...
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.