Rehber | Kategoriler | Konular
DEBRiYAJ
Alm. Kupplung, Schaltung (f), Fr. Debrayage, embrayage (m), İng. Clutch pedal. Makinalarda motorun tahrik mili ile enerjiyi kullanan elemanın mili arasındaki bağlantıyı sağlayan kavramayı istenildiği zaman devreye sokup-çıkararak hareket iletimine kumanda eden sistem. Çoğunlukla motorlu araçlarda kullanılmakla beraber endüstride kullanılan tipleri de vardır. Debriyajlarda genellikle motor mili ile döndürülen mil arasındaki bağlantı, çözülebilen sürtünmeli kavrama ile gerçekleştirilir. Debriyaj kavramaya kumanda ederek bu iki mil arasındaki bağlantının motor durdurulmadan kesilmesini sağlar. Mekanik (yaylı), hidrolik (yağlı), pnömatik (hava basınçlı) ve elektromagnetik esaslı olabilir. Taşıtlarda motorun krank milini vites kutusuna bağlı şanzuman milinden ayırarak vites değiştirmeye ve bu iki mili yeniden birleştirmeye yarar. Böylece motor ile tekerleklerin bağlantısını istenildiğinde keserek özellikle kalkışta önemli olan düzgün hızlanmayı sağlar. Endüstri alanında takım tezgâhlarında motor durdurulmadan tezgâhın çalışma, durma ve hız değiştirme işlerinde kullanılır.
Teknikte vites kolu ile çalıştırılan araçlarda mekanik (yaylı), pnömatik (havabasınçlı) veya hidrolik (yağlı) tipleri, otomatik vitesli arabalarda ise kanatlı hidrolik veya santrifüjlü mekanik tipleri kullanılır. Bilhassa otomatik kumandalı takım tezgâhlarında ise elektromagnetik tip debriyajlardan istifâde edilir.
Balatalı mekanik debriyaj: Daha çok motorlu taşıtlarda kullanılan bu debriyaj kumanda ettiği sürtünmeli kuru balatalı (lamelli) kavramanın adı ile anılır. Motorun krank milinden çıkış ucuna bağlanan volan üzerine takılır. Debriyaj balatasının içine baskı diski, lamelli veya sarmal yaylar vâsıtasıyla dişli kutusu miline bağlı debriyaj balatasına bastırılarak sürtünme yoluyla dönme iletilir. Vites değiştirilmesi için debriyaj pedalına basıldığında bir mekanizma vâsıtasıyla baskı diski balatadan ayrılınca kavrama çözülür. Debriyaj pedalı serbest bırakıldığında yaylar yeniden baskı diskini balata üzerine bastırarak kavramayı sağlarlar. Balata ve baskı diski sayısı birden fazla olabilir.
Hidrolik (Yağlı) debriyaj: Bu tip debriyajlar iki tip olur. Birincisi yukarıda anlatılan tipe benzer, fakat baskı diskinin ayrılması hidroliktir. İkinci tipte ise hidrolikli güç baskı diskine tesir ederek kavramayı sağlar.
Havabasınçlı (Pnömatik) debriyaj: Bu tip debriyajın esas olarak üç uygulama tipi vardır. Birinci tipte kavrama kısmı yukarda anlatılan balatalı tip kavrama olup baskı diski bir pistona bağlıdır. Pistonun alın yüzeyine tesir eden hava basıncı kavramayı sağlar. İkinci tipte piston yerine içi boş bilezik şeklinde bir lâstik mevcuttur. Lâstiğin yan yüzeyine baskı diski yerleştirilmiştir. Lâstik içine basınçlı hava verilip şişirilerek baskı diskini balata üzerine bastırarak kavramayı sağlar. Üçüncü tipte pabuç şeklinde olan balata doğrudan lâstiğin iç yüzüne tesbit edilmiştir. Lâstik içine hava verilince pabuçlar, döndürülen mile bağlı olan tanburanın dış kısmına tesir ederek kavramayı sağlamaktadır.
Kanatlı ve santrifüj debriyaj: Bu tip debriyajlar otomatik vites kutularında kullanılırlar. Giriş milindeki tahrik kanatlarının moturun belirli bir devrinde sistemdeki yağı harekete geçirmesiyle çıkış milindeki alıcı kanatlar harekete geçer. Motor devri düşünce alıcı kanatlar dönemez ve kavrama açılır.
Santrifüj debriyajlarda tahrik miline bağlı balatalar santrifüj kuvvet tesiri ile açılarak vites kutusu milindeki tanbura baskı yaparlar. Devir düşünce santrifüj kuvvet balataları bağlayan yay kuvvetini yenemez ve kavrama açılır.
Elektromağnetik debriyajlar: Daha çok otomatik tezgâhlarda kullanılan bu tip debriyaj, pahalı olmasına karşılık çabuk devreye girip çıktığı için tercih edilir. Kavramayı sağlayan balatalar ya baskı diskiyle bir elektromıknatıs arasına veya karşılıklı iki elektromıknatıs arasına yerleştirilir. Elektromıknatıslar balataları bağlayan yay kuvvetini yenerek kavramayı sağlarlar. Elektrik kesilince yaylar balataları açar.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.