BANKA

Alm. Bank, Fr. Banque, İng. Bank. Sermaye, para ve kredi üzerine işlem yapan kuruluş. Bankalar faizle mevduat toplayarak, bu fonları, kredi talebinde olanlara, belirli bir karla aktarırlar.

Bu asli fonksiyonunun yanısıra, para ve para ile temsil edilen kıymetlerin alım satımına aracılık etmek, iskonto, avans, senet tahsili, ticari hesaplaşma, muhafaza, teminat ve kefalet mektubu vermek şeklinde sıralanabilen işlemler de bankacılık faaliyetleri arasında sayılabilir. Hatta, kağıt para ihracı görevi de bankalarca üstlenilmiştir.

Bankalar yaptıkları işlemlere göre, emisyon bankaları (Merkez Bankası), ticaret bankaları, sanayi bankaları, emlak (ipotek) bankaları, ziraat bankaları, halk bankaları olmak üzere çeşitleri kategorilere ayrılabilirler. Diğer taraftan sermayesine sahip olan sektör yönünden, devlet bankaları ve özel bankalar olarak iki bölümde ele alınabilir.

Bankacılığın 3000 yılı aşkın bir maziye sahip olduğu (Sümerler devri) belirtilmektedir. Banka teriminin menşei (aslı) İtalyanca masa anlamına gelen banco kelimesidir. Sokak başlarındaki masalarda, banker adı verilen kişiler tarafından madeni paraların ayar ölçümü, değişimi, bozulması ve muhafazası işlemleri, sonraları organize hale gelerek bugünkü bankacılık sektörünü ortaya çıkarmıştır. Türkiye'de 1850'den önce Galata Bankerlerine inhisar eden bankacılık faaliyeti, organize olarak ilk defa 1856'da Bank Osmani-şahane (Banque Ottomone)nin kurulması ile başlamıştır. Bunu 1863 yılında Midhat Paşanın kurduğu memleket sandıklarının, 1888'de Ziraat Bankası haline getirilmesi takip etmiştir. Cumhuriyet sonrasında milli bankacılık hareketi başlamıştır. Günümüzde Türkiye'de çok sayıda milli, mahalli bankalarla birlikte yabancı bankaların şubeleri de faaliyet göstermektedir.

İslam Bankacılığı:

Faizsiz çalışan İslam Bankacılığının başlıca çalışma metodları şunlardır:

Mudarebe: Esas olarak bir tarafın emek bilgi ve tecrübe, diğer tarafın ise sadece sermaye koyarak yürüttükleri bir faaliyet türüdür. Emek, bilgi ve tecrübesini koyan aynı zamanda faaliyetin yönetimini de üstlenmektedir. Bu yöneticiye ?mudarib? denilmektedir. Faaliyete yalnız sermayesiyle katılan kişi veya kuruma da ?Rab-ül-mal? denir. Rab-ül-mal yalnız faaliyeti denetleme yetkisine sahiptir.

Mudarebe daha açık bir ifadeyle, bir tarafta sermaye sahibi kişi veya kişilerle diğer yanda bu sermayeyi emeği, bilgi ve tecrübesiyle değerlendirecek olan kişi arasında karın paylaşılması esasına göre yapılan bir anlaşma, kurulan bir ortaklıktır. Bu ortaklıkta emeğini koyan, sermayeyi yöneten, ne ana parayı geri ödemeyi ne de belirli bir kar payı sağlamayı taahhüt etmektedir.

Mudarebenin temel özellikleri: 1) Sermaye sahibi olan kişi ile emeğini bilgi ve tecrübesini ortaya koyan kişinin kara ortak olmaları; 2) Tarafların kar paylarının belirli (maktu) olmaması, karın taraflar arasında önceden belirlenmiş bir oranda bölünmesi; 3) Zararın tamamen sermayedara ait olması; 4) Sermayenin emeğini koyan tarafından yönetilmesi; 5) Sermayedarın ise sadece denetim yetkisine sahip olmasıdır. 6) Sermayenin altın, gümüş veya başka geçer para olması lazımdır.

İslam bankaları mudarebe akdi çerçevesinde daha çok kısa süreli ticari projeleri finanse etmekte ve bu tür projelerin finansman ihtiyacını karşılamaktadır.

Mudarebede zarar tamamen sermayedara ait olduğundan, bu işlemde sermayedar (banka) faaliyetin karlılığını daha iyi değerlendirmek, kaynakların kullanımını yakından izlemek durumundadır.

Murabaha: Sermaye sahibinin bir malı satın alıp belli bir kar payı ekleyerek müşterisine vadeli olarak satması demektir. Bir tacir, bir malı satın almak için İslam bankasından kredi istediğinde, banka krediyi para olarak vermez, müşterisinin yazılı isteği (talimatı) üzerine, emtiayı satın alır ve üzerinde anlaştıkları kar payını ekleyerek bu kişiye satar. Bu işlemde malın fiziki olarak mevcut olması, bankanın malı satın aldıktan sonra satması gerekir. Fiziki anlamda varlığı olmayan mücerred varlıklar (patent, marka, ticari isim vb. sınai haklar) için murabaha geçerli değildir. Malı satın almak isteyen müşterinin sonradan vaadinden cayması, banka için ciddi bir risk doğuracağından, bunu önlemek için, müşterinin bankaya başvurusunun veya talimatının yazılı olması istenmektedir. Vadeli olarak satılan malın bedelinin tahsili bir defada veya taksitler halinde olabilir. Banka, tahsilatı güven altına alabilmek için müşteriden güvence de isteyebilir.

Murabaha, bir kredili alış finansman tekniği olup, İslam bankalarınca üretim desteği olarak nitelendirilerek uygulanmaktadır.

Müşareka: Bir işletmenin sermayesine katılma, ona ortak olmaktır. Bu faaliyet türü, esas olarak hem sermayede hem de yönetiminde ortaklığı öngörür. Sermayedar (banka), bir işletmeye sermaye koyar, ortak olur, karı veya zararı paylaşır. Müşarekanın mudarebeden farkı, mudarebede bir yanda etkin olmayan sermayedar, diğer yanda emeğini, çalışmasını ortaya koyan aktif bir girişimci olduğu halde; müşareka hem sermayedarın hem de girişimcinin (emek sahibinin) etkin olduğu bir ortaklıktır. Diğer bir deyişle müşarekada hem sermaye, hem yönetim ortaklığı söz konusudur. Taraflardan birinin yönetime katılmak istemediği durumlarda, yönetimi üstlenen taraf için karın belirli bir oranı, yönetici ücreti olarak belirlenir. Kardan bu ücret düşüldükten sonra kalan tutar, taraflar arasında sözleşme ile belirlenmiş oranlar dahilinde paylaşılır. Ayrıca mudarebede mali zararın sermayedarlara ait olmasına karşılık, müşarekada zarar, taraflar arasında paylaşılmaktadır.

Bu tür ortaklıkta koyulan sermayenin eşit olması gerekmediği gibi, kar oranı da taraflar arasında anlaşma ile belirlenir. Kar oranının sermaye oranına bağlı olması zorunlu değildir. Banka, müşareka prensibiyle ortaklarına sermaye sağlarken, kar paylaşma oranını anlaşma ile belirlemekte serbesttir. Ancak tarafların kar paylarının önceden kesinlikle belirlenmiş olması gerekir. Zararın paylaşımında ise taraflara serbesti tanınmamıştır; zarar paylaşım oranı belirlidir ve bu oran taraflarca ortaklığa konulan sermayenin, ortaklığın toplam sermayesine bölünmesi suretiyle bulunur.

Müşareka Mütenakısa: Bu tür finansmanda, başlangıçta, banka ile girişimci bir müşareka sözleşmesi çerçevesinde bir ortaklık kurarlar. Proje faaliyete geçtikten sonra, diğer taraf girişimci projenin tamamını kendi mülkiyetine geçirmek isterse, belli devreler halinde, bankanın paylarını satın alır. Zaman ilerledikçe bankanın yatırım projelerindeki payı ve alacağı kar/zarar payı giderek azalır, sonunda proje tamamiyle diğer tarafın mülkiyetine geçer.

Müzaraa ve Müsakat: Müzaraa, özellikle tarımsal alanlarda kurulan bir ortaklık tipidir. Sermaye olarak bir taraf arazisini, diğer taraf da işgücünü koyar. Bu açıdan mudarebeye benzemektedir. Yapılan tarımsal faaliyetten sağlanan kar veya ürün, ortaklar arasında önceden belirlenmiş bir oranda paylaşılır.

Müsakat da, tarımsal alanda kurulan bir ortaklık tipidir. Genellikle bu tür ortaklıkta bir meyvelik söz konusudur. Taraflardan biri meyve ağaçlarını sermaye olarak koyar, diğer taraf da ağaçların bakımını ve meyvelerin toplanmasını üstlenir. Elde edilen kar veya ürün, yine tarafların aralarında anlaştıkları oranda bölüşülür.

Kiralama: Kiralamanın iki şekli vardır:

a) İcare: İcare bir mülkün yahut bir makina veya techizatın kiraya verilmesidir. Burada bir iş sahibinin üretim için ihtiyaç duyduğu bir makina, bir alet veya bir gayri menkul, İslam bankası tarafından satın alınarak üreticiye kiralanmaktadır. Üretici, söz konusu makina, teçhizat, bina vb. şeyleri bir süre kullanmasına karşılık, belli bir kira öder. Ödenecek kira bedeli, genellikle, kiraya verenin amortisman giderlerini karşıladıktan başka belirli bir kar payını da kapsayacak şekilde tesbit edilmektedir.

b İcare ve İktina: Burada İslam bankası, bir malı (makina, alet, bina vb.) belirli bir dönem için kiraya verir, kiracı bu dönem içinde kira ile birlikte malın mülkiyetini kazandıran taksitleri de öder. Kira süresi sonunda malın mülkiyeti kiracıya geçmiş olur. İcare ve İktina, mülkiyetin devriyle sonuçlanan bir uzun süreli kira sözleşmesi olarak nitelenebilir. Bu yöntem, bankaya, firmanın hesaplarını yakın kontrol altında tutmadan, riski en az düzeye indirerek yeterli bir kar sağlama imkanı vermektedir.

İslam bankaları, genelde kar-zarara katılma hesapları ile fon toplamaktadır. Bu hesap sahiplerine faiz veya sabit bir gelir değil, bir kar payı ödenmektedir. Ayrıca bankaların yaptığı bütün hizmetleri yapabilmektedir.

Türkiye'de Faaliyet Gösteren Milli Ticaret Bankaları

A- Kamu Sermayeli Bankalar

1. Denizcilik Bankası

2. Etibank

3. Sümerbank

4. T.C. Ziraat Bankası

5. Türkiye Emlak Bankası

6. Türkiye Halk Bankası

7. Türkiye Öğretmenler Bankası

8. Türkiye Vakıflar Bankası

B- Bazı Özel Sermayeli Bankalar

1. Adabank

2. Akbank

3. Demirbank

4. Egebank

5. Eskişehir Bankası

6. Finansbank

7. İktisat Bankası

8. Koç-Amerikan Bank

9. Milli Aydın Bankası

10. Netbank

11. Pamukbank

12. Şekerbank

13. Tekstil Bankası

14. Türk Dış Ticaret Bankası

15. Türk Ekonomi Bankası

16. Türk Ticaret Bankası

17. Türkiye Garanti Bankası

18. Türkiye İmar Bankası

19. Türkiye İş Bankası

20. Türkiye İthalat ve İhracat Bankası

21. Türkiye Turizm Yatırımları ve Dış Ticaret Bankası

22. Türkiye Tütüncüler Bankası

23. Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası

24. Yapı ve Kredi Bankası

Türkiye'de Faaliyet Gösteren Kalkınma ve Yatırım Bankaları

A- Kamu Sermayeli Bankalar

1. İller Bankası

2. Türkiye İhracat ve Kredi Bankası (Türk Exim Bank)

3. Türkiye Kalkınma Bankası

B- Özel Sermayeli Bankalar

1. Avrupa Türk Yatırım Bankası

2. Birleşik Yatırım Bankası

3. Sınai Yatırım ve Kredi Bankası

4. Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası

5. Türk Merchant Bank

6. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası

7. Yatırım Bank

Diğer Ticaret Bankaları

A- Türkiye'de Kurulmuş Bankalar

1. Arap-Türk Bankası

2. BNP-Ak Dresbnerbank

3. Birleşik Türk Körfez Bankası

4. Türk Mitsui Bank

5. Osmanlı Bankası

B- Türkiye'de Şube Açan Bankalar

1. Bank Mellat

2. Bank of Bahrain and Kuwait B. S. C.

3. Bank of Credit and Commerce International

4. Banko di Roma

5. Banque Indosuez

6. Citibank N. A.

7. Credit Lyonnais

8. Habib Bank Limited

9. Holantse Bank UNI N. V.

10. Kıbrıs Kredi Bankası

11. Manufacturers Hanover Trust Company

12. Saudi American Bank

13. Standard Chartered Bank

14. The Chase Manhattan Bank N.A.

15. The First National Bank of Boston

16. Türk Bankası Limited

ÜYE İŞLEMLERİ

BANKA

Konular

İhya.org

Namaz Vakitleri