Rehber | Kategoriler | Konular
YaKuB HAN BaDEVLET
Türkistan'ın Kâşgar emirlerinden. Muhammed Yâkûb Bey de denir. 1826'da Taşkent'te doğdu. Dînî ve millî terbiye ile yetiştirilip, eğitim ve öğretim gördü. Eniştesi Nur Muhammed'in himâye ve yardımlarıyla askerî makamlarda yükseldi. Binbaşıyken 1849'da Akmescid hâkimliğine tâyin edildi.1864 yılı sonunda, Cihangir Türe'nin oğlu Buzurk Han Töre başkanlığındaki heyetle Kâşgar'a gitti. Buzurk Han Töre,Kaşgar'da idareyi ele alınca, Yâkûb Bey idârede önemli vazifeler aldı. Yâkûb Bey, Buzurk Han Töre'nin idâredeki alâkasızlığından faydalanarak, askerî ve mülkî kadrolara hâkim oldu. Askerî faaliyetleri arttırıp, ordu kurdu. 1866'da Yenihisar, Yarkend ve Hotan'ı zaptetti. 1867'deKaşgar'a bütünüyle hâkim oldu. Çinliler ve Döngenlerle mücâdele etti. Hudutlarını, doğuda Börköl, Urumçi ve Kumul'a, batıda Pamir ve Isıkgöl havâlisine, kuzeyde Balkaş Gölü ve Altay Dağlarına, güneyde KaranlıkDağ ve Karakurum Dağlarına kadar genişletti. Buhara emiri Muzafferüddîn, Yâkûb Beye ?Atalik Gâzi? ünvânını verdi.
Yâkûb Han, Doğu Türkistan'da istiklâlini îlân ettikten sonra müttefik ve destek aradı. 1872'de Osmanlı sultanı ve İslâm âleminin lideri Sultan Abdülazîz Hana yeğeni Seyid Yâkûb Han Töre başkanlığında bir heyet gönderdi. Osmanlı Devletinden destek, yardım, harp levâzımatı ve askerî mütehassıslar istedi. Talepleri kabul edildi. Sultan Abdülazîz Han (1861-1876) beş askerî mütehassıs ve çok miktarda silâh ve harp levâzımatını Kaşgar'a gönderdi. Yâkûb Hana ?Emirü'l-müslimin? ünvanı verildi. Yâkûb Han, Sultan Abdülazîz Han adına hutbe okutup, bastırdığı altın ve gümüş sikkelerde Osmanlı Sultanının ve halîfesinin adını yazdırdı. Rus Çarlığı ile 8 Haziran 1872'de beş maddelik ticâret antlaşması imzâlandı. Hindistan'daki İngiliz koloni idâresiyle de 2 Şubat 1874'te on iki maddelik antlaşma imzâlandı.
Yâkûb Hanın içte ve dışarda kuvvetlenmesi doğu komşusu Çinlileri çok telaşlandırdı. Tedbir almaya sevk etti. Çin'in Mançu hükümeti, 1877 baharında General Tso Tsung-t'ang ve General Liu Chin-t'ang kumandalarında büyük bir ordu gönderdi. Çinliler, doğuda Kumul ve Urumci'yi 1877 Nisanında işgâl edip, Kâşgar'a doğru ilerlemeye başladılar. Yâkûb Han, Mançu hükümetiyle antlaşma yapmak istedi. General Tso Tsung-t'ang'a elçilik heyeti gönderip, antlaşma isteğini bildirdi. Fakat, teklifi kabul edilmeden, suikasta uğradı.
Hotan hâkimi Niyaz Hâkim Beyle yardımcısı Aşur Bey tarafından Yâkûb Hana suikast tertiplendi. Suikastçılar, Yâkûb Hanın yâverine çok miktarda para vermek sûretiyle zehirlettiler. Yâkûb Beyin 1877'de şehit edilmesiyle Çinliler, Doğu Tirkistan'a tekrar hâkim oldu.
Yâkûb Han zekî, çalışkan ve faal bir şahsiyete sâhipti. Ülkesini ittifak sistemiyle kuvvetlendirip, kültür ve îmar faaliyetlerini de arttırdı. Adına altın ve gümüş sikke bastırdı. Devrin en büyük İslâm devleti ve halîfelik merkezine karşı dâimâ hürmetkâr ve dostâne hareket etti. Kâşgar'da 1872'de İdgâh Camiini yaptırdı.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.