Rehber | Kategoriler | Konular
DEMOKRAT PARTi (DP)
Alm. Demokratische Partie (e), Fr. Parti (m), democrate , İng. Democrat Party. Türkiye'deki siyâsî partilerden biri. Halk Partisinin tek parti olduğu 1946'da partiden çıkarılan Celâl Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü, Refik Koraltan tarafından Demokrat Parti kuruldu (7 Ocak 1946). 1924 Anayasasına bağlı olduğunu hak ve hürriyetlerin savunulması, millî hâkimiyet prensibinin etkin hâle getirilmesi, devlet ve parti başkanlığının birleşmesi gerektiği fikirlerini ileri sürdüler.
21 Temmuz 1946 seçimlerine katılarak gösterdikleri 186 adaydan 62'si milletvekilliğini kazandı. Mecliste muhâlefeti temsil ettikleri (1946-1950) yıllarında parti içinde çeşitli fikir ayrılıkları meydana geldiğinden, ayrılmalar oldu. 13 milletvekili partiden ayrılarak Müstakil Demokratlar grubunu, aynı yıl (1948) başka bir grup Afyon Öz Demokratlar Partisini meydana getirdi. Bunlardan sonra tartışma durmadı. Partiden ayrılan ve çıkarılanlar Millet Partisini kurdular.
Demokrat Parti, Mayıs 1950 yılında yapılan seçimlerden büyük bir zaferle çıktı. 393 milletvekili kazanarak CHP'den iktidârı devraldı. Demokrat Partinin 10 yıllık iktidâr zamânı Türkiye'nin iç ve dış siyâseti bakımından önemli bir devresidir. Zirâatin makinalaşması, yol, baraj, modern fabrikaların yapılması, büyük şehirlerin îmâr edilmesi bu devre içinde çok fazladır. Büyük sosyal hastahânelerin yapılması, sosyal sigorta sisteminin gelişmesi, ücretli hafta tâtili, üniversite ve teknik okulların, lise ve ortaokulların açılması, okullara din derslerinin konması, ezân yasağının kaldırılarak Arapça aslına göre okunması, radyoda milletin dînî ve millî özelliklerini ortaya koyan konuşmaların yayımlanması, 25 Haziran 1950 Türkiye'nin Nato'ya kabul edilmesi, Balkan ve Bağdat Paktlarının kurulması, Demokrat Partinin yaptığı hizmetlerden bâzılarıdır. Bu zamanda geniş çaplı bir kalkınma hareketi başlamış oldu. 1954 seçimleri Demokrat Partiyi daha da güçlendirdi. Milletvekili sayısı 393'ten 488'e yükseldi. Parti içinde yine çıkan fikir ayrılığından dolayı istifa eden ve çıkarılan 19 milletvekili Hürriyet Partisini kurdular.
1957 seçimlerinde DP, seçmenin yüzde ellisine yakınının oyunu alarak 424 milletvekili ile tekrar iktidar oldu. Ancak Cumhuriyet Halk Partisinin senelerdir elinde tuttuğu iktidarı kaybetmenin verdiği hırçınlık; basının basit olayları büyütmesi ve tek yanlı tutumu; Türk aydınının ve öğretim üyelerinin memleket elden gidiyor diyerek orduya açıkça dâvetiye çıkarışları; 27 Mayıs 1960 askerî darbesinin yapılmasına sebeb oldu. Demokrat Partinin yönetici ve milletvekilleri tutuklandı. Hepsi Yassıada'da kurulan mahkemeye çıkarılarak muhtelif cezâlara çarptırıldılar. Bunlardan îdâmâ mahkum edilen 15 kişinin 12'sinin cezâsı müebbet hapse çevrilirken, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu îdâm edildi (1961).
Partinin mahkemece 1960 yılında kapatılması ile siyâsî ömrü sona ermiş oldu. 1992 Temmuzunda çıkan kânunla yeniden açılmasına müsâade olundu. Eski üyeleri tarafından yeniden faaliyete geçirildi ve Hayreddin Erkmen genel başkanlığa seçildi.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.