Rehber | Kategoriler | Konular
KAVALALI MEHMED ALi PAşA
Mısır'da Kavalalılar Hânedânlığının kurucusu. 1769 yılında Makedonya'da Kavala şehrinde doğdu. Babası, Kavala Kalesi bekçibaşısı İbrâhim Ağadır. Kavala'da büyüyerek, ticâretle uğraştı.
Fransızların Mısır'ı istîlâsı üzerine Osmanlı ordusuna asker yazılarak, Rumelideki Arnavut askerinin kumandanı Puyanlı Hasan Paşanın maiyetine girdi. 1799'da Mısır'a vardı. Fransızlarla yapılan muhârebelerde ve bilhassa Ebû Kayr Muhârebesinde fevkalâde cesâret gösterip, şöhret kazandı. Üstün zekâsı ile dikkat çeken Kavalalı Mehmed Ali'nin îtibârı devamlı arttı. Napolleon Banoparte ve Fransız ordusu Mısır'dan kovulunca, orada kalıp, Arnavud askerlerinin kumandanı oldu. Mısır'daki askerleri disiplin altına alarak, kontrol etti. Böylece Mısır'da âsâyişi temin edince, bu muvaffakiyeti İstanbul'a arz edildi. Mısır'da kuvvetli bir idârenin, ancak muktedir bir şahsiyet olan Mehmed Ali tarafından sağlanacağını kestiren Sultan Üçüncü Selim Han (1789-1807) onu vezir pâyesiyle Mısır vâliliğine tâyin etti (8 Temmuz 1805).
Mehmed Ali Paşa, Mısır'da âsâyişi ve emniyeti temin edip, âsîleri ortadan kaldırdı. İskenderiye civârına asker çıkaran İngilizleri büyük bir bozguna uğrattı(1808). İbrâhim ve İsmâil paşaların yardımı ile hâkimiyetini, Sai, Nevbe ve Sudan'a doğru genişletti. Mısır'ın kültürünü geliştirmeye ve îmârına çalışarak, Fünûn-ı Harbiye, Tıbbiye ile diğer lüzumlu okulları açtırdı. Tercüme komisyonları vâsıtasıyla yeni bilgilerin yayılmasına çalıştı. Avrupa'dan getirttiği öğretmenler vâsıtasıyla meslek ve sanat elemanları yetiştirdi. Gayret ve teşvikleriyle kısa zamanda, zirâat ve sanayi geliştirilerek, atölye ve fabrikalar kuruldu. Aşağı Mısır ve Nil Vâdisi elverişli duruma getirilerek; pirinç, pamuk, şekerkamışı gibi çeşitli hubûbatın üretimi arttı.
Bu sırada; Sultan İkinci Mahmûd Han (1808-1839) devrinde Necd taraflarından çıkan Müseyleme-i Kezzâb neslinden olan Vehhâbîler Arab Yarımadasının çoğunu zaptedip, ahâliye zulm yapıp, İslâmî müesseseleri tahrib ettiler. Vehhâbîler Hicaz'ı tehdid etmeye başlayınca, Bâbıâlî'nin emriyle bölgeye asker sevk eden Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Arabistan'ın mübârek şehirlerinin Vehhâbî sapıklarından temizlenmesine çok önem verdi. İsyânın elebaşılarını yakalayarak İstanbul'a gönderdi. Hac yolunu emniyet altına aldı. Bu başarıları üzerine oğlu İbrâhim Paşaya vezirlik rütbesiyle Hicâz umûmî vâliliği verildi. Mora'daki Rum İsyânında oğlu İbrâhim Paşa komutasında yardım gönderen Mehmed Ali Paşanın donanmasıFransız, İngiliz, Rus gemilerinden meydana gelen filo tarafından yakıldı. Bu olay üzerine Mehmed Ali Paşa geri kalan donanmasını padişaha haber vermeden geri çekti. 1828-29 Osmanlı-Rus Savaşına da devletçe istendiği halde yardım göndermedi. Bu olaylar pâdişah ile Mısır vâlisinin arasını açtı. İngilizler de bu anlaşmazlığın büyümesi için gayret sarf etti. Bilhassa Mustafa Reşid Paşayı kullanarak Osmanlı Devletini Mısır'a müdahale etmek üzere kışkırttılar. Yapılan mücâdelede düzenli ve disiplinli kuvvetlere sâhip Mısır ordusu, Kütahya'ya kadar ilerledi. Bu olaylar üzerine Sultan Abdülmecîd Han (1839-1861) devrinde 1841'de yapılan antlaşma ile Mısır vâliliği Kavalalı Mehmed Ali Paşaya ve nesline verildi. 1845'te İstanbul'a gelerek, Osmanlı Sultanı Abdülmecîd Hana bağlılığını arz edip, iyi kabul gördü.
1847'de iyice ihtiyarlayan ve aklî durumu bozulan Mehmed Ali Paşanın yerine oğlu İbrâhim Paşa Mısır vâli vekilliğine tâyin edildi. 1849'da Mısır'da vefât eden Kavalalı Mehmed Ali Paşanın Kâhire'de mükemmel bir türbesi vardır. Yerine torunu Abbâs Hilmi Paşa Mısır vâlisi oldu. Kavalalı Mehmed Ali Paşanın kurduğu hânedânlık 1953 târihine kadar devâm etti (Bkz. Kavalalılar).
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.