Rehber | Kategoriler | Konular
HuCENDi
onuncu yüzyılda yetişmiş olup, ekliptiğin meylini ölçen Müslüman hey'et, yâni astronomi âlimi. İsmi Hamid bin Hıdr, künyesi Ebû Mahmûd'dur. Doğum târihi belli değildir. 1000 (H.391) senesinde vefât etti. Hayâtı hakkında fazla bilgi yoktur.
Büveyhîlerden Fahrüddevle (976-997) zamânında Rey'de bulundu. Bu şehrin civârındaki Cebel-i Tebruk tepesinde ekliptiğin meylini ölçtü. Bu ölçümü yaparken Es-Südüs-ül-Fahrî adını verdiği âleti kullandı. Südüs, dâirenin altıda biridir ve bugün bilhassa denizcilikte çok kullanılan sekstant âletinin öncüsüdür. Yarıçapı yaklaşık 20 metreydi. Bu âletle, daha önce yapılan benzer diğer âletler arasındaki en büyük fark, bununla yalnız derece ve dakika olarak değil, aynı zamanda sâniye olarak da ölçüm değerlerinin tesbit edilebilmesidir. Hûcendî, yaptığı bu âletle 994 senesinde ekliptiğin meylini ölçtü ve bu meyli 23 derece 31 dakika 21 sâniye olarak buldu. Bu rakam hakîkî değerinden 1 dakika 35 sâniye kadar farklıdır. Hûcendî bu rasadında ayrıca Rey şehrinin enlemini de tâyin etti.
Hûcendî, El-Âlet-üş-Şâmile isimli bir âlet daha yapmıştır. Önceleri tek bir genişlik için kullanılan bu âlet, usturlâb ile rub-ı dâirenin yerini tutuyordu. Âlet, Hibbetullah bin Huneyn tarafından bütün enlemler için kullanılabilir hâle getirildi. Hûcendî, Fahrüddevle adına, gezegenler üzerine yaptığı rasatları Zîc-el-Fahrî adlı astronomi cetvellerinde topladı. Bîrûnî, yazdığı Tahdîd-ul-Emâkin adlı eserinde Hûcendî'nin çalışmalarını geniş şekilde anlatıp tanıtmıştır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.