Rehber | Kategoriler | Konular
HiDROMETRE
Kullanılışı: Hidrometreler pekçok amaç için kullanılır. En çok, otomobillerde, kurşunlu akümülatörlerde sülfirik asit çözeltisinin yoğunluğunu ölçmede istifâde edilir. Akümülatör doluyken yoğunluk 1,27 gr/cm3 ve boşken 1,05 gr/cm3 civârında bulunur. Ayrıca otomobillerdeki antifriz çözeltisini kontrol etmek için kullanılır. Kimyâ endüstrisinde de, sıvı karışımlarındaki yoğunluğu ölçmek veya sıvının bileşenlerini bulmak için faydalanılır. Tıpta ise, idrarın yoğunluğunu ölçmek için kullanılır.
Çalışma prensibi: Hidrometre, Arşimed prensibine göre çalışır. Buna göre, bir sıvı içine batırılan bir cisme, sıvı içindeki kısmının hacmine eşit hacimdeki sıvının ağırlığı kadar kaldırma kuvveti etki eder. Buna göre hidrometre, ağırlığına eşit ağırlıktaki sıvıya yerdeğiştirme verinceye kadar batar. Denge durumunda, hidrometrenin ağırlığı, batan kısmının hacmine eşit hacimdeki sıvının ağırlığına eşit olur. Batan kısmın hacmi gövde üzerine konulan bir ölçekle belirlenir. Yoğunluk, kütlenin hacme bölünmesiyle elde edilir.
Hidrometrenin hassaslığı küre hacminin gövde hacmine oranının büyümesi ile artırılır. Hassaslığı arttıkca hidrometrenin kullanıldığı ölçme aralığı da azalır. Bu sebepten farklı yoğunluk bölgelerini ölçmek için farklı hidrometreler kullanılır.
İslâm âleminde yetişen fen âlimlerinden Hâzinî (vefâtı: 1155) hidrostatik konusundaki çalışmaları ile tanınmıştır. Bîrûnî'nin (973-1049) cisimlerin yoğunluklarını ölçme konusunda yaptığı çalışmalardan istifâde ederek birçok katı ve sıvı maddelerin yoğunluklarını son derece hassas bir şekilde ölçmeye muvaffak olmuştur. Sıvıların yoğunluğunu ölçebilmek için hidrometre cihazını ilk defâ Hâzinî kullanmıştır. Aşağıdaki cetvel, Hâzinî'ye ve bugünkü modern hesaplara göre bâzı sıvıların yoğunluklarını göstermektedir. Bugünkü imkânlarla o devirdeki imkânlar mukâyese edilirse, Hâzinî'nin büyüklüğü ve başarısı daha iyi anlaşılır.
Madde Yoğunluk
Hâzinî'ye Göre Bugün
0° saf su
0,9650,999
Deniz Suyu1,0411,027
Zeytinyağı0,9200,910
İnek sütü1,1101,04-1,42
İnsan kanı1,3301,45-1,75
İlim târihçisi Robert Howell, Hâzinî'nin yoğunluk ölçme metodunu ve cisimlerin hava içindeki ağırlıklarını hesaplamak için geliştirdiği "Hikmet terâzisi" de denilen beş kefeli terâzisini uzun uzun inceleyerek hayranlığını belirtmiştir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.